Адыраспанды қалай жағады? Қазақ дәстүріндегі аластау әдістері
Адыраспан – қазақ халқының ертеден келе жатқан қасиетті өсімдіктерінің бірі. Ол тек дәрілік мақсатта ғана емес, сонымен қатар жаман көзден, тіл-көзден, түрлі жаманшылықтан сақтайтын тұмар ретінде де қолданылады. Бүгінгі таңда адыраспанды тұтатып, үйді, ауаны тазарту рәсімі кеңінен таралған. Бұл дәстүр әсіресе үлкен кісілердің айтуынша, отбасындағы тыныштықты сақтауға және үйді жағымсыз энергиядан тазартуға көмектеседі.
Адыраспанды жағу мақсаты
Адыраспанды жағып, түтінімен үйді аластау – көптеген халықтарда кездесетін тәжірибе. Бұл рәсімнің негізгі себептері:
- Көз тиюден, жаман күштерден қорғау. Қазақ халқы адамға немесе үйге жаман көз тисе, адыраспанмен аластаса, кері әсері қайтады деп сенеді.
- Ауаны тазарту. Адыраспанның түтіні ауадағы микробтарды жоюға көмектеседі. Ғылыми зерттеулер оның бактерияға қарсы қасиеттері бар екенін көрсеткен.
- Тыныштық орнату. Көптеген адамдар адыраспанның түтіні адамның көңіл-күйін реттеп, күйзелісті басатынын айтады.
Адыраспанды жағып, үйді аластау жолдары
Адыраспанды дұрыс жағу үшін келесі қадамдарды орындау қажет:
- Дайындық:
- Адыраспанның кептірілген бұтағын алыңыз.
- Металл немесе керамикалық ыдыс дайындаңыз. Ол өртке төзімді болуы керек.
- Оттық немесе сіріңке алыңыз.
- Жағу процесі:
- Адыраспан бұтағын өртке төзімді ыдысқа қойып, сіріңкемен немесе оттықпен тұтатыңыз.
- Ол бірден жалындап жанбайды, түтіндеп тұрады. Бұл оның дұрыс жағылып жатқанын білдіреді.
- Егер түтіні аз шықса, оны аздап желпіп қоюға болады.
- Үйді аластау:
- Адыраспанды түтіндеп тұрған күйінде үйдің әр бөлмесіне апарып, бұрыштарын түтінмен тазалау керек.
- Қосымша әсер ету үшін, аластау кезінде жақсы тілектер айтып отырған дұрыс. Мысалы, “үйімізге құт-береке кірсін”, “жамандық кетсін, жақсылық келсін” деген сияқты сөздерді айтуға болады.
- Барлық бөлмелерді аралап шыққан соң, адыраспанның қалдығын отқа лақтыруға немесе топыраққа көміп тастаған дұрыс.
Адыраспанды қай уақытта жаққан дұрыс?
Адыраспанмен аластаудың нақты бір уақыты бекітілмегенімен, халық арасында келесі жағдайларда оны жағу кең тараған:
- Жаңа үйге көшкен кезде. Бұл үйді бұрынғы энергиядан тазартуға көмектеседі.
- Ауру адам жазылған соң. Науқас адам жазылғаннан кейін бөлмені тазартып, микробтарды жою үшін адыраспан түтінін пайдаланады.
- Көз тию немесе тіл-көздің бар екеніне сенім болғанда. Егер адам өзін әлсіз сезініп, себепсіз басы ауырса, бұл жаман көздің әсері болуы мүмкін деп есептеледі.
- Ұзақ уақыт үй тазаланбаған кезде. Ауаны сергітіп, жаңарту мақсатында адыраспанды пайдалануға болады.
Адыраспан түтіні зиян емес пе?
Адыраспанның түтіні табиғи болғанымен, оны тым көп жұтуға болмайды. Кейбір адамдар түтінге сезімтал болуы мүмкін, сондықтан:
- Бөлмені аластаған соң, біршама уақыттан кейін терезені ашып, желдетіп алу керек.
- Егер үйде астма немесе тыныс алу жолдары аурулары бар адам болса, адыраспанды жағып жатқанда бөлмеде болмағаны жөн.
- Кішкентай балалар мен үй жануарлары түтінге жақын болмауы керек, себебі олардың тыныс алу жүйесі әлсіз келеді.
Адыраспанды жағып қолданудың басқа жолдары
Кейбір адамдар адыраспанның түтінін тек үй тазалау үшін емес, басқа мақсатта да қолданады:
- Бас ауруын жеңілдету: Егер адамның басы ауырса, адыраспан түтінін аздап жұтып, иісін сезіну пайдалы болуы мүмкін.
- Жәндіктерден қорғау: Адыраспан түтіні маса, шыбын сияқты жәндіктерді үркітеді.
- Жолда сақтану: Кейбір жүргізушілер адыраспанның кішкене бөлігін көліктің ішінде жағып, жаман көзден сақтану үшін қолданады.
Адыраспанмен аластаудың мәдени және рухани маңызы
Адыраспанды тек қазақтар ғана емес, көптеген шығыс халықтары қолданады. Орта Азия, Түркия, Иран және Араб елдерінде де бұл өсімдік қасиетті деп саналады. Қазақтарда үлкен кісілердің “Адыраспан, адыраспан, бәріңе де әулиесің” деп басталатын бата-тілектері бар. Бұл оның ежелден қасиетті өсімдік ретінде танылғанын көрсетеді.
