Алакөл қалай пайда болды? Қазақстанның ерекше көлі
Алакөл – Қазақстандағы ең әдемі әрі ерекше көлдердің бірі. Ол өзінің тұзды әрі шипалы суымен, көркем табиғатымен және ерекше экожүйесімен танымал. Бірақ бұл көлдің пайда болу тарихы көптеген адамдар үшін қызықты сұрақ болып қала береді. Ол қалай қалыптасты? Қандай табиғи процестер бұл таңғажайып су айдынының пайда болуына әсер етті? Осы сұрақтарға жауап іздеп көрейік.
Алакөлдің геологиялық тарихы
Алакөл – тектоникалық көлдердің қатарына жатады. Бұл дегеніміз, ол жер қабатының терең өзгерістері нәтижесінде пайда болған. Ғалымдардың зерттеулеріне сүйенсек, Алакөл миллиондаған жылдар бұрынғы жер қыртысының қозғалыстары мен климаттың өзгерістері нәтижесінде қалыптасқан.
Бұрынғы замандарда бұл аймақты үлкен ішкі теңіз алып жатқан. Климаттың өзгеруі мен жер бедерінің трансформациясы судың бір бөлігін тартқызып, Алакөл және оған көршілес кішігірім көлдерді қалыптастырды. Бұл процестер барысында көлдің тұздылығы өзгеріп, қазіргі химиялық құрамы пайда болды.
Алакөлдің суы неге ерекше?
Алакөлдің суы тұзды, бірақ сонымен қатар минералдарға бай. Бұл оның емдік қасиеттерін анықтайды. Көлдің суы құрамында йод, бром, натрий, калий және басқа да элементтер бар, сондықтан ол тері ауруларына, буын ауруларына және жүйке жүйесіне оң әсерін тигізеді.
Көлдегі судың тұздылығы оның түбіндегі гидротермальды процестерге байланысты. Терең жер асты қабаттарынан минералды заттар суға бөлініп шығады, бұл Алакөлдің құрамын ерекше етеді.
Алакөлдің экожүйесі және биоалуантүрлілігі
Алакөл – тек қана табиғи сұлулығымен емес, сонымен қатар бай экожүйесімен де ерекше. Мұнда сирек кездесетін балықтар мен құстар мекендейді. Әсіресе, қызыл кітапқа енген реликті шағала (латынша – Larus relictus) бұл өңір үшін маңызды тіршілік иесі болып табылады.
Көлде тіршілік ететін балықтар арасында сазан, көксерке, алабұға сияқты түрлер бар. Бұл Алакөлді балықшылар үшін де тартымды орынға айналдырады.
Алакөлдің климаттық ерекшеліктері
Көлдің пайда болуына әсер еткен тағы бір маңызды фактор – оның орналасқан жері мен климаттық жағдайлары. Алакөл Балқаш-Алакөл ойпатында орналасқан, бұл өңірдің климаты құрғақ және шұғыл континенттік сипатта.
Жаз айларында мұндағы ауа температурасы +30°C-тан жоғары көтерілуі мүмкін, ал қыс мезгілінде температура -30°C-қа дейін төмендейді. Осындай климаттық ерекшеліктер судың минералдық құрамына және экожүйенің қалыптасуына әсер етеді.
Алакөлдің аңыздары мен тарихи маңызы
Алакөл тек қана табиғи құбылыс емес, ол тарихи және мәдени маңызы бар орын. Көл туралы көптеген аңыз-әңгімелер бар. Бір аңыз бойынша, бұл жерде ежелгі көшпелілер тоқтап, емдік суымен ауруларын емдеген екен.
Сонымен қатар, Ұлы Жібек жолының бойында орналасқандықтан, Алакөл арқылы көпестер, саяхатшылар мен жауынгерлер өткен. Бұл көл көптеген тарихи оқиғалардың куәсі болды.
