Көлік инфрақұрылымы: Болашақтағы даму бағыты
Көлік инфрақұрылымы – кез келген мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік дамуында шешуші рөл атқаратын сала. Ол жолдар, көпірлер, теміржол желілері, әуежайлар мен теңіз порттарын қамтиды. Инфрақұрылымның дамуы жүк пен жолаушылар тасымалын жеңілдетіп қана қоймай, өңірлердің өзара байланысын нығайтып, жаңа экономикалық мүмкіндіктер туғызады. Алдағы жылдары көлік инфрақұрылымы қалай дамымақ? Бұл сұраққа жауап беру үшін, саланың қазіргі ахуалы мен болашақтағы негізгі үрдістерге назар аударған жөн.
Қазіргі жағдай және негізгі мәселелер
Бүгінде Қазақстанда көлік инфрақұрылымы қарқынды дамып келеді. Автожолдардың ұзындығы 96 мың шақырымнан асады, ал теміржол желісінің ұзындығы 16 мың шақырымға жуық. Дегенмен, бірқатар мәселелер де жоқ емес:
- Жол сапасының әркелкілігі – республикалық маңызы бар жолдар жақсы күйде болғанымен, өңірлік және ауылдық жолдар айтарлықтай тозған.
- Қалалық көлік жүйесіндегі жүктеме – ірі қалаларда, әсіресе Алматы мен Астанада, көлік кептелісі өзекті мәселеге айналды.
- Логистиканың әлсіздігі – халықаралық сауда үшін маңызды бағыттарда заманауи қоймалар мен көлік-логистикалық хабтардың тапшылығы байқалады.
- Қоршаған ортаға әсері – көмірқышқыл газының бөлінуі мен көлік құралдарының экологиялық зияны экологиялық тұрақтылыққа кері әсер етеді.
Осы мәселелерді шешу үшін көлік жүйесін кешенді жаңғырту қажет.
Жол-көлік инфрақұрылымын жаңғырту бағыттары
Көлік инфрақұрылымының болашақ дамуы бірнеше негізгі бағыттарда жүзеге асырылады.
1. Автожолдардың сапасын жақсарту
Елімізде “Нұрлы жол” мемлекеттік бағдарламасы аясында республикалық және халықаралық маңызы бар жолдар жаңартылып, жаңалары салынып жатыр. Бұдан бөлек:
- Қазақ-Қытай, Қазақ-Ресей дәліздері дамытылуда.
- “Батыс Еуропа – Батыс Қытай” дәлізі транзиттік әлеуетті арттырып отыр.
- Толық цифрландыру – ақылы жолдар мен “ақылды жол жүйелері” енгізілуде.
Автожолдардың сапасын арттыру үшін заманауи асфальт-бетон қоспалары мен ұзақ мерзімді технологиялар қолданылуда.
2. Қалалық көлікті экологиялық әрі тиімді ету
Қалалардағы көлік қозғалысын оңтайландыру үшін бірнеше шаралар қарастырылған:
- Жаңа метро және LRT желілерін дамыту – Астана мен Алматыда жеңіл рельсті көлік жүйелерін дамыту жобалары талқылануда.
- Электробустар мен газбен жүретін автобустарды көбейту – қоғамдық көлікті экологиялық таза ету үшін дизельді автобустардан бас тарту басталды.
- Көлікті бөлісу (каршеринг) жүйесін дамыту – бұл тәсіл жеке көліктер санын азайтып, жол кептелістерін төмендетуге көмектеседі.
3. Теміржол тасымалын жаңғырту
Қазақстан Еуразиядағы маңызды транзиттік ел ретінде теміржол саласын күшейтуге ерекше көңіл бөлуде. Бұл бағытта:
- Жаңа жоғары жылдамдықты бағыттар ашылуда – Нұр-Сұлтан – Алматы бағыты бойынша жылдам жүрдек пойыздардың саны артты.
- Логистикалық орталықтар дамытылуда – Қорғас, Достық секілді кедендік терминалдар арқылы Қытайдан Еуропаға өтетін жүк көлемі артуда.
- Теміржол инфрақұрылымы жаңартылуда – жаңа вагондар мен локомотивтер сатып алынуда.
Болашақта жасанды интеллект негізінде пойыз қозғалысын басқару жоспарланып отыр.
4. Әуе және теңіз тасымалдарын жетілдіру
Қазақстан – құрлықтық ел болғанымен, әуе көлігі мен Каспий теңізіндегі тасымалдарға да ерекше мән беріледі.
- Әуежайларды кеңейту – жаңа терминалдар салынып, жолаушылар өткізу қабілеті арттырылуда.
- Лоукостерлердің көбеюі – FlyArystan секілді бюджеттік әуе компаниялары ұшақ билеттерін халыққа қолжетімді етіп отыр.
- Каспий портының рөлін арттыру – Ақтау және Құрық порттары арқылы жүк тасымалы ұлғайып келеді.
Бұл шаралар Қазақстанның Еуразиядағы логистикалық орталық ретіндегі рөлін нығайта түседі.
Болашаққа бағыт: көлікте инновация мен жасыл технологиялар
Көлік инфрақұрылымының болашақтағы дамуы инновация мен экологияға негізделеді:
- Электромобильдерге арналған инфрақұрылым – зарядтау станциялары көбейіп, электр көліктерін ынталандыру шаралары қарастырылуда.
- Ақылды көлік жүйелері – жол қозғалысын автоматты түрде реттейтін ЖИ (жасанды интеллект) негізіндегі жүйелер енгізілуде.
- Көлік және логистика саласындағы роботизация – қойма жұмыстарында роботтар мен дрондар қолдану кеңеюде.
