Түнгі ұйқы кезінде артериялық қысым қалай өзгереді?
Адам ағзасы – күрделі және үйлесімді жұмыс істейтін жүйе. Оның әрбір функциясы белгілі бір ритмге бағынады, әсіресе жүрек-қантамыр жүйесі. Артериялық қысым (қан қысымы) тәулік бойы өзгеріп отырады, оның деңгейі адамның белсенділігіне, эмоциясына және сыртқы факторларға байланысты өзгереді. Бірақ түнгі ұйқы кезінде қан қысымы қандай өзгерістерге ұшырайды? Бұл сұраққа жауап беру үшін ұйқының физиологиялық ерекшеліктерін, артериялық қысымның түнгі төмендеуін және оның себептерін қарастырайық.
Ұйқы мен артериялық қысымның байланысы
Ұйқы кезінде ағза тыныштық күйіне көшеді, бұл жүрек-қантамыр жүйесіне тікелей әсер етеді. Артериялық қысым әдетте ұйқы барысында төмендейді, өйткені дененің энергияға деген қажеттілігі азаяды, жүрек соғысы баяулайды және қан тамырлары кеңейеді.
Негізгі факторлар:
- Вегетативті жүйке жүйесінің реттеуі. Ұйқы кезінде парасимпатикалық жүйке жүйесі белсенді жұмыс істейді, бұл қан тамырларының кеңеюіне және жүрек соғу жиілігінің төмендеуіне алып келеді.
- Гормоналды өзгерістер. Түнгі уақытта ағза кортизол сияқты стресс гормондарының өндірілуін азайтады, бұл қан қысымының төмендеуіне ықпал етеді.
- Физикалық тыныштық. Дененің қозғалысы шектеліп, бұлшықеттер босаңсып, қан айналымы бірқалыпты күйге түседі.
Осы себептерге байланысты, қалыпты жағдайда артериялық қысым ұйқы кезінде 10-20%-ға төмендейді. Бірақ бұл өзгеріс әр адамда әртүрлі деңгейде жүруі мүмкін.
Ұйқы фазалары және қан қысымының өзгеруі
Ұйқы бірнеше фазадан тұрады:
- Баяу ұйқы (NREM) фазасы – терең ұйқыға көшкен кезде қан қысымы айтарлықтай төмендейді. Бұл кезең жүрекке түсетін жүктеменің азаюымен сипатталады.
- Тез ұйқы (REM) фазасы – бұл кезде ми белсенді жұмыс істейді, армандар көрінеді, ал жүрек соғысы біршама жиілей бастайды. Осы уақытта артериялық қысым уақытша жоғарылауы мүмкін, бірақ ояу кезіндегіден әлі де төмен деңгейде қалады.
Егер адам жеткілікті мөлшерде ұйықтаса, қан қысымы қалыпты ритмде өзгереді және ағза толыққанды демалады.
Түнгі қан қысымының қалыптыдан ауытқуы
Кейбір адамдарда артериялық қысым ұйқы кезінде күтілгендей төмендемейді немесе, керісінше, шамадан тыс төмендеуі мүмкін. Бұл денсаулыққа кері әсер етуі мүмкін.
Қан қысымының қалыпты деңгейден ауытқуының негізгі себептері:
Гипертония (жоғары қан қысымы). Егер түнгі уақытта артериялық қысым төмендемесе немесе тіпті жоғарыласа, бұл гипертониялық аурудың белгісі болуы мүмкін. Ұзақ уақыт бойы түнгі гипертензия жүрекке, бүйрекке және миға жүктеме түсіріп, инсульт пен инфаркт қаупін арттырады.
Гипотония (төмен қан қысымы). Кейбір адамдарда қан қысымы ұйқы кезінде тым төмендейді, бұл қан айналымының нашарлауына әкелуі мүмкін. Бұл әсіресе егде жастағы адамдар мен қант диабетімен ауыратындар үшін қауіпті.
Ұйқының бұзылуы. Егер адам жеткілікті түрде ұйықтамаса немесе жиі оянса, вегетативті жүйке жүйесінің жұмысы бұзылып, артериялық қысым тұрақсыз болуы мүмкін.
Обструктивті ұйқы апноэсы. Бұл жағдай тыныс алудың бірнеше секундқа тоқтап қалуымен сипатталады, нәтижесінде қандағы оттегі деңгейі төмендейді, жүрек соғу жиілігі артып, қан қысымы көтеріледі.
Түнгі қан қысымының ауытқуын бақылау маңызды, себебі бұл жүрек-қантамыр ауруларының алдын алуға көмектеседі.
Қан қысымын тұрақты ұстау үшін не істеу керек?
Егер түнгі қан қысымыңыздың өзгеруі туралы алаңдасаңыз, оны қалыпты деңгейде ұстап тұру үшін келесі кеңестерді ұстаныңыз:
Тұрақты ұйқы режимін сақтаңыз. Ұйқының ұзақтығы 7-9 сағат болуы керек.
Стресті азайтыңыз. Кешке релаксация әдістерін (йога, медитация, тыныс алу жаттығулары) қолданыңыз.
Дұрыс тамақтаныңыз. Тұзды тағамдарды азайту, көкөністер мен пайдалы майларға бай диета ұстану қан қысымын тұрақтандыруға көмектеседі.
Физикалық белсенділікті арттырыңыз. Жүрек-қантамыр жүйесін жақсарту үшін күнделікті 30 минуттық серуен немесе жаттығу жасаңыз.
Медициналық тексерулерден өтіп тұрыңыз. Егер түнгі қан қысымыңыз тұрақсыз болса, дәрігерге жүгініп, тексеруден өтіңіз.
