Каффарат қалай өтеледі – Исламдағы маңызды өтеу амалдары
Ислам дінінде күнәлар мен қателіктер үшін өтем жасау (каффарат) маңызды ұғымдардың бірі болып саналады. Каффарат – адамның жасаған күнәсінің өтеуі ретінде орындалатын діни жоралғылар мен әрекеттер жиынтығы. Бұл түсінік көбінесе белгілі бір діни міндеттерді бұзған кезде немесе үлкен қателікке жол бергенде қолданылады.
Каффараттың негізгі мақсаты – адамның күнәсін жуып-шаю, Алладан кешірім сұрау және қоғам алдындағы жауапкершілігін орындау. Каффарат қалай өтейді? Бұл сұрақ әртүрлі жағдайларға байланысты әртүрлі жауаптарға ие. Себебі әрбір каффараттың өзіндік шарттары мен ерекшеліктері бар. Осы мақалада біз каффараттың қандай түрлері бар екенін және оны өтеу жолдарын қарастырамыз.
Каффараттың негізгі түрлері
Каффараттың бірнеше түрі бар, олардың әрқайсысы белгілі бір жағдайда қолданылады. Ең кең таралған каффараттар мыналар:
- Оразаны бұзғаны үшін каффарат
- Антты бұзғаны үшін каффарат
- Өлтіру (қасақана емес) немесе біреуге ауыр зиян келтіргені үшін каффарат
- Талақ (ажырасу) каффараты
- Зиянды әрекеттен немесе үлкен күнәдан арылу үшін каффарат
Осы каффараттардың әрқайсысын толығырақ қарастырайық.
1. Оразаны бұзғаны үшін каффарат
Рамазан айында әдейі оразаны бұзу үлкен күнә болып саналады. Егер адам қателесіп немесе мәжбүрлі түрде оразасын бұзса, оған кәффарат міндетті болмайды, тек қана қаза оразасын өтеуі керек. Бірақ егер адам саналы түрде, яғни ешқандай мәжбүрліксіз, әдейі оразаны бұзса, онда оған каффарат жүктеледі.
Оразаны бұзғаны үшін каффарат өтеудің үш жолы бар:
- Қатарынан 60 күн ораза ұстау (егер денсаулығы көтерсе).
- Егер 60 күн ораза тұту мүмкін болмаса, 60 кедей адамды тамақтандыру.
- Құл азат ету (бұл қазіргі заманда қолданылмайды).
Бұл талаптар адамның жағдайына байланысты таңдалады.
2. Антты бұзғаны үшін каффарат
Егер адам бір нәрсеге Алланың атымен ант етіп, кейін оны бұзса, онда оған каффарат өтеу міндеттеледі. Бұл туралы Құранда былай делінген:
“Алла сіздерді санасыз айтқан анттарыңыз үшін жауапқа тартпайды, бірақ әдейі бұзған анттарыңыз үшін жауапқа тартады. Оның каффараты – он кедейді тойдыру немесе он кедейге киім беру немесе бір құлды азат ету. Ал кім бұған шамасы келмесе, үш күн ораза тұтады.” (Маида сүресі, 89-аят).
Осылайша, егер адам ант етіп, оны бұзса, ол төмендегі жолдардың бірін таңдауы керек:
- Он кедейді тамақтандыру (әрқайсысына орташа тамақ беру).
- Он кедейді киіндіру.
- Бір құлды азат ету (бұл қазіргі кезде қолданылмайды).
- Егер осы мүмкіндіктер болмаса, үш күн қатарынан ораза ұстау.
3. Қате өлтіру немесе ауыр жарақат келтіру үшін каффарат
Исламда кездейсоқ немесе абайсызда біреуді өлтіру өте ауыр күнә саналады, бірақ бұл қасақана кісі өлтіруден өзгеше. Егер біреу қателікпен басқа адамның өмірін қиып қойса, оған белгілі бір каффарат өтеу міндеттеледі. Бұл туралы Құранда былай делінген:
“Қате түрде мұсылманды өлтірген адам бір мұсылман құлын азат етуі және өлген адамның отбасына құн төлеуі керек, егер олар оны кешірмесе. Ал кім құл азат ете алмаса, ол екі ай қатарынан ораза тұтады.” (Ниса сүресі, 92-аят).
Осыған сәйкес, каффарат өтеу жолдары:
- Бір мұсылман құлды азат ету (бұл қазіргі заманда жоқ).
- Екі ай қатарынан ораза ұстау (егер денсаулығы мүмкіндік берсе).
- Өлген адамның отбасына құн төлеу (исламдық сот немесе ғұламалар белгілейді).
4. Талақ (ажырасу) каффараты
Егер ер адам әйеліне “талақ” деп айтып, бірақ кейін өкініп, некесін қайта қоспақ болса, оған каффарат өтеу қажет болуы мүмкін. Бұл көбінесе “зихар” жағдайында қолданылады, яғни ер адам әйеліне “сен маған анам секілді харамсың” деп айтып, кейін оны қайтарып алғысы келсе.
Бұл жағдайда каффарат өтеудің жолдары:
- Бір құлды азат ету.
- Егер бұл мүмкін болмаса, екі ай қатарынан ораза ұстау.
- Егер бұл да мүмкін болмаса, 60 кедейді тамақтандыру.
Бұл амалдардың мақсаты – адамның өз сөзінің жауапкершілігін сезінуі және Алланың алдында күнәсін өтеуі.
5. Үлкен күнәлардан тазару үшін каффарат
Егер адам үлкен күнә жасап, шын жүректен тәубе етіп, Алладан кешірім сұраса, ол өзінің тәубесін нақты әрекеттермен көрсету үшін каффарат жасай алады. Бұл көбінесе:
- Кедейлерге садақа беру.
- Ораза ұстау.
- Құран оқу және білім алу.
- Қажылыққа бару (егер мүмкін болса).
