Сценарий қалай жазылады: Қадамдар мен кеңестер
Кино, театр, бейнероликтер немесе тіпті мерекелік іс-шараларға сценарий жазу шығармашылық әрі жауапты процесс. Көрерменге әсер қалдыратын қызықты оқиға құру үшін сценарий белгілі бір құрылым мен ережелерді сақтауы керек. Осы мақалада жақсы сценарий жазудың негізгі қадамдары мен маңызды аспектілерін қарастырамыз.
1. Сценарийдің негізгі құрылымы
Кез келген сценарий үш негізгі бөліктен тұрады:
- Экспозиция (Кіріспе) – Кейіпкерлер мен оқиғаның басталу нүктесі көрсетіледі. Бұл бөлімде көрерменге негізгі ақпарат беріледі: қайда, қашан және не туралы екенін анықтау маңызды.
- Дамуы (Негізгі оқиға) – Кейіпкерлер арасындағы қақтығыс немесе негізгі мәселе ашылады. Бұл бөлімде тартымды диалогтар мен шиеленіс болуы керек.
- Шарықтау шегі мен шешімі (Қорытынды) – Оқиғаның ең қызықты бөлігі осы кезеңде орын алады. Барлық түйткілдер шешіліп, көрерменге немесе оқырманға қорытынды жасалады.
2. Идея мен тақырып таңдау
Сценарий жазбас бұрын, оның негізгі тақырыбы мен идеясын нақты анықтау қажет. Жақсы сценарий оқырманға немесе көрерменге ерекше әсер қалдырады, эмоция тудырады. Тақырыпты таңдау кезінде мыналарды ескеріңіз:
- Оқиға қызықты әрі тыңдаушыға маңызды болуы тиіс.
- Негізгі ой мен идеяны нақты анықтау керек.
- Кейіпкерлердің әрекеттері мен оқиға желісі логикалық байланыста болуы тиіс.
3. Кейіпкерлерді жасау
Кейіпкерлер сценарийдің ең маңызды элементтерінің бірі. Олардың сенімді әрі есте қаларлық болуы маңызды. Кейіпкер жасау кезінде мына сұрақтарға жауап беріңіз:
- Оның өмірлік мақсаты қандай?
- Қандай қиындықтарға тап болады?
- Мінезі қандай? Оның ерекшелігі неде?
- Қалай сөйлейді, әрекет етеді?
Күшті кейіпкерлер көрерменмен байланыс орнатады және сценарийді шынайы етеді.
4. Диалогтарды дұрыс жазу
Диалогтар – сценарийдің жүрегі. Олар:
- Кейіпкерлердің мінезін ашады;
- Оқиғаның дамуын жылдамдатады;
- Көрерменге қажетті ақпарат береді.
Жақсы диалогтар:
- Табиғи әрі шынайы болуы керек;
- Кейіпкерлердің ерекшелігін көрсетуі керек;
- Керек емес сөздерден тазартылған болуы қажет.
5. Көркем суреттеу және атмосфера құру
Сценарий оқиғаны жай ғана айтып бермейді, оны көрсетеді. Сондықтан көрерменнің қиялын ояту үшін дұрыс суреттеу маңызды. Қоршаған орта, жарық, дыбыстар мен эмоциялар – барлығы оқиғаның тартымдылығына әсер етеді. Күшті визуалды элементтер сценарийді жандандырады.
6. Жазу стилі мен техникалық аспектілер
Сценарий жазуда қарапайым, түсінікті стиль қолданған дұрыс. Әр сахна:
- Қысқа әрі нақты болуы тиіс;
- Кадрдың сипаттамасын қамтуы керек;
- Кейіпкерлер әрекетін анық көрсетуі керек.
Мәтіндік форматқа келетін болсақ:
- Көріністер сыртқы (EXT.) немесе ішкі (INT.) деп бөлінеді;
- Әр диалог кейіпкер атымен белгіленіп жазылады;
- Әр сахнаға қысқаша түсініктеме беріледі.
7. Монтаждық жоспар жасау
Сценарий жазылғаннан кейін оны монтаждық жоспармен тексеру қажет. Бұл дегеніміз:
- Кадрлардың реттілігі мен логикасын тексеру;
- Артық элементтерді алып тастау;
- Диалогтар мен көріністердің үйлесімділігін реттеу.
8. Редакциялау және соңғы түзетулер
Кез келген сценарий бірінші нұсқамен аяқталмайды. Бірнеше рет оқып, қайта өңдеу маңызды. Түзету барысында:
- Диалогтардың табиғилығын тексеріңіз;
- Логикалық қателіктерді жойыңыз;
- Артық бөліктерді қысқартыңыз;
- Кейіпкерлердің дамуын бақылаңыз.
