Адам бойындағы жағымсыз қасиеттердің пайда болуы

Адамның мінезі өмір сүру ортасына, тәрбиесіне және жеке өмірлік тәжірибесіне байланысты қалыптасады. Кейбір адамдар жомарт, мейірімді, шыншыл болса, кейбіреулердің бойында қызғаныш, ашу, жалқаулық сияқты жағымсыз қасиеттер көрініс табады. Бұл жағымсыз қасиеттер қайдан пайда болады? Олардың дамуына қандай факторлар әсер етеді? Осы сұрақтарға толығырақ тоқталайық.

1. Отбасы және тәрбие

Адамның алғашқы мінез-құлқы отбасында қаланады. Егер бала кішкентайынан ата-анасының біреуді өтірік айтуға, алдауға немесе агрессивті әрекетке баруын көрсе, ол мұны қалыпты жағдай деп қабылдайды. Керісінше, махаббат пен қамқорлыққа бөленіп, әділдікке үйретілген бала мейірімді, адал болып өседі.

Отбасындағы тәрбие стилі де үлкен рөл атқарады:

• Қатал тәрбие – өзіне сенімсіздік пен ызақорлық тудырады.
• Шектен тыс еркелету – өзімшілдік пен жауапкершіліксіздікті дамытады.
• Немқұрайдылық – агрессия мен салқындыққа әкеледі.

2. Қоршаған орта мен әлеуметтік әсер

Адам бойындағы жағымсыз қасиеттер қалай пайда болады? Бұл сұрақтың тағы бір жауабы – адамның айналасындағы адамдар мен қоғамның ықпалы. Дос-жарандар, мектептегі орта, әріптестер – бәрі мінез-құлыққа әсер етеді.

Егер адам ұдайы сенімсіз, негативті немесе әділетсіз ортада жүрсе, ол да сол қасиеттерді қабылдауы мүмкін. Керісінше, оң ортада, рухани құндылықтар жоғары бағаланатын ортада өскен адам жағымды мінез қалыптастырады.

3. Өмірлік тәжірибе мен психологиялық жарақаттар

Өмірде болған ауыр оқиғалар, сәтсіздіктер мен психологиялық жарақаттар адамды өзгертеді. Кейбір адамдар қиындықтарға төтеп беріп, жақсы қасиеттерін сақтап қалса, басқалары ашушаңдық, сенімсіздік, қызғаныш сияқты мінез-құлықты бойына сіңіреді.

Мысалы:

• Балалық шақтағы зәбір көрген адам сенімсіз, агрессивті болуы мүмкін.
• Алданған адам болашақта адамдарға сенуден қашқақтайды.
• Әділетсіздікке көп ұшыраған адам кекшіл немесе өтірікші болып кетуі мүмкін.

4. Генетикалық және биологиялық факторлар

Кейбір мінез ерекшеліктері генетикамен байланысты. Зерттеулер кейбір адамдардың агрессияға, импульсивтілікке немесе күйзеліске бейім болатынын көрсетеді. Бұл адам миының құрылымы мен химиялық тепе-теңдігіне байланысты болуы мүмкін.

Мысалы:

• Допамин мен серотонин деңгейінің төмендігі – адамды депрессияға немесе агрессияға бейім етеді.
• Генетикалық тұрғыдан эмоциясын басқара алмайтын адамдар өзгелерге қарағанда жиірек ашуланады.

5. Өзін-өзі дамыту мен саналы жұмыс

Жағымсыз қасиеттерден арылу үшін адам өзін-өзі дамытуы керек. Өзінің кемшіліктерін мойындау – бұл өзгерудің алғашқы қадамы.

• Өзін-өзі тану – адам өз эмоцияларын, ойларын және әрекеттерін бақылап үйренуі қажет.
• Жағымды орта қалыптастыру – негативті адамдардан алшақ болып, позитивті орта іздеу керек.
• Психологиялық көмек – кей жағдайларда кәсіби мамандардың көмегі қажет.