Адыраспанды алғанда оқылатын дұға
Қазақ халқы ертеден-ақ табиғаттағы әрбір шөп пен өсімдіктің өзіндік қасиеті бар деп сенген. Солардың ішінде адыраспан ерекше орын алады. Оны жамандықтан сақтайды, үйді тазартады, көз тию мен түрлі кесапаттан қорғайды деп ырымдаған. Бүгінгі күнге дейін қазақ арасында адыраспанды отқа салып, түтінімен аластау дәстүрі сақталып келеді. Бірақ ислам тұрғысынан бұл дәстүрдің дұрыстығы, адыраспан қолданғанда қандай дұға оқу қажет екендігі көпшілікті толғандырады.
Исламда барлық шипа мен қорғаныш тек Алладан екенін білеміз. Сондықтан шөптің табиғи қасиетін қолданғанмен, жүрекпен дұғаны айту – мұсылманның шынайы сенімін білдіреді.
Адыраспан туралы түсінік
Адыраспан – Қазақстан мен Орта Азияда кең тараған шөп. Халық арасында ол “қасиетті шөп” деп аталып, әдетте:
- Көз тиюден, тіл-көзден сақтау үшін;
- Жын-шайтаннан қорғау үшін;
- Үйді аластау үшін;
- Ауру адамды емдеу мақсатында қолданылған.
Дегенмен, ислам ғұламалары атап өткендей, мұсылман тек Аллаға тәуекел етіп, шипаны Алладан сұрауы керек. Шөптің пайдасы – тек себеп, ал шипа беруші – Алла.
Адыраспанды алғанда оқылатын дұға
Арабша мәтін
بِسْمِ اللهِ، تَوَكَّلْتُ عَلَى اللهِ، لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ
Транскрипция
Бисмилләһи, таваккалту ‘алаллаһ, лә хаулә уә лә қууата иллә билләһ.
Мағынасы
«Алланың атымен бастаймын. Аллаға тәуекел еттім. Күш-қуат тек Алладан ғана.»
Бұл дұға тек адыраспан алған кезде ғана емес, кез келген істі бастағанда айтуға болатын дұға. Ол мұсылманның жүрегін нық қылып, әрбір істің Алланың қалауымен жүзеге асатынын еске салады.
Дереккөздер
Бұл дұға тікелей адыраспанға байланысты емес, жалпы мұсылманның әрбір ісіне қатысты. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) хадисте:
«Кім үйінен шығарда: «Бисмилләһи, таваккалту ‘алаллаһ, лә хаулә уә лә қууата иллә билләһ» десе, оған: «Саған Алла жетеді, сен қорғалғансың, сен бағытталғансың» – делінеді» (Әбу Дәуд, Тирмизи).
Қалай дұрыс оқу керек?
- Адыраспанды қолданар алдында «Бисмилләһ» деп бастау.
- Алланың берген шипасы үшін шүкір айту.
- Жүрекпен сеніп, «Ауруды емдейтін де, жамандықтан қорғайтын да Алла» деп ойлау.
- Егер адыраспанмен аластау жасалса, шариғатқа қайшы сөздер айтпау.
Дұғаның рухани мәні
- Мұсылманның жүрегін Аллаға байлау.
- Шөпті қолданса да, негізгі шипаның тек Алладан екенін еске салу.
- Қорқыныш пен үрейден арылтып, тыныштық беру.
Қазақ мәдениетіндегі орны
Қазақ халқы: «Адыраспан – алас, бәле-жаладан қалас» деп, үйді түтінімен аластаған. Бұл – исламға дейінгі сенімдерден қалған ырым. Бірақ кейіннен мұсылманшылықпен ұштасып, халық адыраспанды қолданғанда «Бисмилләһ» деп айтуды дәстүрге айналдырған.
Практикалық кеңестер
- Адыраспанды қолданғанда әрдайым дұға айту.
- Дұғаны жаттап алу.
- Егер ауру үшін қолданылса, дәрігер кеңесін де ескеріп, адыраспанды тек қосымша себеп ретінде пайдалану.
Жиі кездесетін қателіктер
- Шөптің өзіне шектен тыс қасиет беру.
- Адыраспанды «құтқарушы» деп сену.
- Дұғаны айтпай, тек шөптің түтініне үміт арту.
Халықтық нұсқалар
Қазақ әжелері аластау кезінде мынадай сөздер айтқан:
«Алас, алас, бәледен қалас, тіл-көзден қалас».
Бірақ мұсылман үшін дұға – тек Құран мен хадиске негізделген сөздер болуы керек. Сондықтан мұндай халықтық нұсқалар тек мәдени мұра ретінде бағаланғаны жөн.
