Амеба жасушасында қоректік заттардың қозғалуы қалай жүзеге асады?
Амеба – біржасушалы қарапайым организм, ол гетеротрофты жолмен қоректенеді, яғни өзіне қажетті органикалық заттарды сыртқы ортадан алады. Бұл үдеріс фагоцитоз және пиноцитоз арқылы жүреді, нәтижесінде қоректік заттар жасуша ішінде қозғалып, олардың ыдырауы мен сіңірілуі жүзеге асады.
Қоректік заттарды қармау және тасымалдау механизмі
Амебаның жасушасында мембрана арқылы өтетін қоректік заттардың қозғалысы бірнеше негізгі кезеңдерден тұрады:
- Қоректі қармау (эндоцитоз)
- Амеба өзіне қажетті қоректі анықтаған соң, оны қармау үшін цитоплазмалық өсінділерін – жалған аяқтарын (псевдоподтарын) пайдаланады.
- Қорек жасуша ішіне еніп, ас қорыту вакуоліне түседі.
- Қоректік заттардың ыдырауы
- Вакуоль ішіне лизосомалардан ас қорыту ферменттері келіп, олар көмірсуларды, майларды және белоктарды кіші молекулаларға дейін ыдыратады.
- Бұл үдеріс жасушаның қажетті энергиясын өндіруге көмектеседі.
- Қоректік заттардың тасымалдануы
- Ыдыраған қоректік заттар цитоплазмаға таралып, жасушаның әртүрлі бөліктеріне жеткізіледі.
- Қажетсіз қалдықтар экзоцитоз арқылы сыртқа шығарылады.
Қоректік заттардың жасуша ішінде таралуы
Амебаның ішінде қоректік заттардың қозғалысы цитоплазмалық ағындар (цикоз) арқылы жүзеге асады. Бұл үдеріс:
- Жасуша ішіндегі заттардың біркелкі таралуына көмектеседі.
- Қажетті энергияны тез жеткізіп, тіршілік әрекеттерін қолдайды.
- Қалдық заттарды шығаруға ықпал етеді.
Қоректену мен қозғалыстың байланысы
Амеба тек қана қоректік заттарды қармап қана қоймайды, сонымен қатар сол қоректі қорытуға байланысты қозғалыс жасайды. Егер қоректік заттың концентрациясы жоғары болса, амеба сол бағытқа қарай жалған аяқтарымен қозғалады. Бұл оған қолайлы ортада ұзақ өмір сүруге мүмкіндік береді.
