Астана қаласы бұрын қалай аталған – Тарихи шолу

Қазіргі заманғы Қазақстанның жүрегі мен рухани орталығы – елордасы ұзақ әрі қызықты тарихты бастан өткерді. Бұл қала бірнеше рет атын өзгертіп, әр кезеңде ел дамуының жаңа белестерінің белгісіне айналып отырды. Осы мақалада біз елордамыздың атауы қалай өзгергенін, оның артындағы тарихи, саяси және мәдени себептерді шолып өтеміз.

Ақмоладан басталған тарих

Барлығы 1830 жылы басталды. Сол жылы Есіл өзенінің жағасында әскери бекініс ретінде Ақмола қаласы негізі қаланды. “Ақмола” атауы қазақ тілінен аударғанда “ақ мазар” немесе “ақ бейіт” деген мағынаны білдіреді. Аңыз бойынша, бұл атау аймақтағы ақ түсті әктастан тұрғызылған бейітке байланысты қойылған. Ақмола сол кезеңде қазақ даласындағы әкімшілік, сауда және әскери маңызды орталықтардың бірі болды.

Целиноград дәуірі: Кеңес кезеңінің ізі

1950-жылдары КСРО басшылығы тың және тыңайған жерлерді игеру саясатын бастаған кезде, Ақмола қаласы үлкен өзгерістерге ұшырады. 1961 жылы қала атауы Целиноград болып өзгертілді. Бұл сөз орыс тілінен аударғанда «тың жер қаласы» деген мағына береді. Тың игеру науқаны кезінде бұл өңірге одақтың түкпір-түкпірінен адамдар қоныс аударды. Целиноград сол кезде ауыл шаруашылығының, әсіресе астық өндірісінің орталығына айналды.

Бірақ Целиноград атауы сол қаланың тарихи тамырларынан алшақ жатқан еді. Кеңес үкіметі кезеңінде жергілікті мәдениет пен ұлттық сана көлеңкеде қалғанымен, халық өз болмысын ұмытқан жоқ.

Тәуелсіздікпен бірге оралған Ақмола

1991 жылы Қазақстан өз тәуелсіздігін алған соң, бұрынғы Целиноград қаласына тарихи атауы – Ақмола қайта берілді. Бұл ұлттық сана мен тарихи жадының жаңғыруының нышаны болды. Сол кезде қала әлі де облыс орталығы ретінде қызмет атқарып тұрған еді.

Дегенмен, Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен елдің жаңа астанасын ауыстыру туралы шешім қабылданғаннан кейін, Ақмола ел назарында ерекше орынға шықты.

Астана атауы – жаңа ғасырдың бастауы

1997 жылы Қазақстанның астанасы Алматыдан Ақмолаға көшірілді. Ал 1998 жылы қалаға жаңа атау берілді – Астана. Бұл атау қарапайым әрі мағыналы: қазақ тілінде “астана” – “ел ордасы”, яғни бас қала дегенді білдіреді.

Астана атауы халықаралық аренада да оңай айтылып, есте сақталатын болды. Жаңа атаумен бірге қала да жаңа келбетке енді. Мұнда заманауи архитектура, әлемдік деңгейдегі инфрақұрылым, мәдени нысандар бой көтеріп, қала нағыз жаңғырудың символына айналды.

Нұр-Сұлтан және қайта оралған атау

2019 жылы елдің Тұңғыш Президентіне құрмет ретінде қала атауы Нұр-Сұлтан деп өзгертілді. Бұл шешім қоғамда түрлі пікір туғызды. Біреулер мұны тарихи тұлғаға көрсетілген лайықты құрмет деп санаса, енді біреулер Астана атауының мәні мен ұлттық болмысқа жақындығын алға тартты.

2022 жылы Қазақстан билігі халықтың сұранысы мен пікірін ескере отырып, қала атауын қайтадан Астана деп өзгерту туралы шешім қабылдады. Осылайша, елдің бас қаласы өз заманауи, символдық атауын қайта иеленді.

Елорда атаулары – тарих айнасы

Елордамыздың тарихы – бұл жай ғана атаулардың ауысуы емес, бұл – еліміздің саяси, мәдени және тарихи өзгерістерінің көрінісі. Әр атау белгілі бір кезеңнің идеологиясын, мақсаттарын және тарихи жағдайын бейнеледі:

• Ақмола – табиғи-тарихи болмысымызбен байланысты атау;
• Целиноград – Кеңес дәуіріндегі экономикалық саясаттың көрінісі;
• Ақмола (қайта оралған) – ұлттық тәуелсіздік пен тарихи жадының белгісі;
• Астана – жаңа дәуір мен жаңғырудың символы;
• Нұр-Сұлтан – саяси құрмет пен тарихи тұлғаны тану әрекеті;
• Астана (қайта оралған) – қоғам үнінің және ұлттық болмыстың жеңісі.