Ауыл квотасы қалай есептеледі? Толық нұсқаулық
Қазақстанда ауылдық жерлерде маман тапшылығын азайту мақсатында түрлі мемлекеттік бағдарламалар мен квоталар қарастырылған. Олардың бірі – ауыл квотасы, ол әсіресе жоғары оқу орындарына түсетін талапкерлер мен медицина қызметкерлері үшін маңызды. Бұл мақалада ауыл квотасының қалай есептелетінін, оның негізгі шарттарын және кімдерге берілетінін толық түсіндіреміз.
Ауыл квотасы дегеніміз не?
Ауыл квотасы – мемлекеттік білім беру және жұмысқа орналастыру бағдарламалары аясында ауылдық жерлерде жұмыс істеуге дайын азаматтарға арналған арнайы грант немесе жеңілдік жүйесі. Бұл квота ауылдық жерлердегі білікті мамандардың жетіспеушілігін азайтуға және ауыл жастарына жоғары білім алуға мүмкіндік беруге бағытталған.
Ауыл квотасы кімдерге беріледі?
Ауыл квотасына төмендегі санаттағы азаматтар үміткер бола алады:
- Ауылдық мектепті бітірген түлектер;
- Ауылдық жерлерде тұратын және сол жерде жұмыс істеуге ниетті талапкерлер;
- Денсаулық сақтау саласының мамандары (дәрігерлер, медбикелер, фармацевттер);
- Білім беру саласының мамандары (ауыл мұғалімдері, тәрбиешілер);
- Ауыл шаруашылығы саласында еңбек ететін немесе осы бағытта білім алғысы келетіндер.
Ауыл квотасы қалай есептеледі?
Ауыл квотасы бірнеше факторды ескере отырып есептеледі. Негізгі критерийлер:
1. Аймақтың қажеттілігі
Ауылдық аймақтардың даму деңгейі әртүрлі болғандықтан, әр өңірдегі квота саны жергілікті еңбек нарығының сұранысына сәйкес белгіленеді. Мысалы, дәрігерлер жетіспейтін өңірлерге медицина мамандықтары бойынша көбірек квота бөлінеді.
2. Мемлекеттік гранттар мен бюджет көлемі
Жыл сайын мемлекет ауыл квотасына бөлінетін қаражат көлемін бекітеді. Осы қаражат негізінде әр мамандық бойынша қанша студентке немесе маманға квота беріледі, соны есептейді.
3. Өткен жылғы конкурс нәтижелері
Кейбір жағдайларда ауыл квотасы өткен жылы конкурсқа қатысқан талапкерлердің санын ескере отырып белгіленеді. Егер белгілі бір мамандық бойынша сұраныс жоғары болса, келесі жылы квота саны артуы мүмкін.
4. Университеттер мен білім беру ұйымдарының ұсынысы
Жоғары оқу орындары ауылдық квота бойынша оқуға түсетін студенттер санын анықтауға атсалысады. Олар ауылдық өңірлерден келетін талапкерлердің көрсеткіштерін талдап, ұсыныстар береді.
Ауыл квотасына қалай өтініш беруге болады?
Ауыл квотасын алғысы келетін талапкерлер төмендегі қадамдарды орындауы қажет:
- Құжаттарды жинау:
- Ауылдық жерде оқығанын растайтын құжат (аттестат немесе анықтама);
- Тұрғылықты жерін растайтын құжат;
- Университет немесе жұмыс орнына тапсырылатын өтініш;
- ҰБТ немесе басқа да емтихан нәтижелері.
- Өтінішті тапсыру:
- Мемлекеттік грантқа өтініш беру кезінде ауыл квотасын пайдалану ниетін білдіру керек.
- Денсаулық сақтау және білім беру саласындағы ауылдық квотаға жұмысқа орналасу үшін жергілікті әкімдікке немесе тиісті министрлікке құжат тапсыру қажет.
- Конкурстық іріктеуден өту:
- Ауыл квотасы бәсекеге қабілетті талапкерлерге беріледі, сондықтан оқу үлгерімі, емтихан нәтижелері маңызды рөл атқарады.
- Егер бір мамандыққа үміткерлер саны көп болса, жоғары ұпай жинағандар басымдыққа ие болады.
- Жауап күту:
- Квота бөлінгеннен кейін нәтижелер ресми сайттарда немесе университеттердің қабылдау комиссиялары арқылы жарияланады.
Ауыл квотасының артықшылықтары мен кемшіліктері
Артықшылықтары:
- Білім алуға үлкен мүмкіндік – ауылдық түлектерге арнайы бөлінетін гранттар оқу ақысын төлеу ауыртпалығынан құтқарады;
- Жұмысқа орналастыру кепілдігі – медицина, білім саласы сияқты бағыттарда ауылдық жерлерге жұмысқа тұру мүмкіндігі жоғары;
- Қаржылай қолдау – кейбір өңірлерде ауылдық квотамен оқыған түлектерге көтермеақы немесе үймен қамтамасыз ету секілді қосымша жеңілдіктер қарастырылған.
Кемшіліктері:
- Ауылда жұмыс істеу міндеттемесі – ауыл квотасы бойынша білім алған мамандар кемінде 3-5 жыл ауылдық жерде қызмет етуге міндеттеледі;
- Таңдау шектеулі – барлық мамандық бойынша ауыл квотасы қарастырылмаған;
- Қалалық жерлерге ауысу қиын – егер түлек оқуын бітірген соң қалаға көшуге шешім қабылдаса, ол алған грантты мемлекетке қайтаруға міндетті болуы мүмкін.
