Ауыз бекіткенде оқылатын дұға
Ораза – исламның бес тірегінің бірі, мүміннің жүрегін тақуалыққа тәрбиелейтін ерекше құлшылық. Әрбір мұсылман рамазан айында ораза ұстап, күндіз ішіп-жеуден, жаман сөз бен істерден тыйылады. Бұл ғибадаттың рухани құндылығы өте зор. Ал оразаны бастау кезінде жасалатын дұға – құлшылықтың қабыл болуына себепкер болатын маңызды амалдардың бірі. «Ауыз бекіту» дұғасы – нәпсіні тәртіпке келтірудің, ниетті айқындаудың және Жаратқаннан риза болуды тілеудің көрінісі. Бұл мақалада біз ауыз бекіткенде оқылатын дұғаның толық мәтінін, оның қайнар көздерін, рухани мәнін, қазақ мәдениетіндегі орнын және практикалық маңызын қарастырамыз.
Дұғаның арабша мәтіні
وَبِصَوْمِ غَدٍ نَّوَيْتُ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ
Транскрипциясы
Уә бисавми ғадин нәуәйту мин шәһри рамадан.
Мағынасы (қазақша аудармасы)
«Ертеңгі рамазан оразасына ниет еттім».
Бұл дұға ниетті айқын білдіреді. Әрбір мұсылман күннің атуынан бұрын оразаға шын жүректен ниет қылуы тиіс. Ниетсіз құлшылық толық болмайды. Дұғаны жүрекпен айту жеткілікті, бірақ тілмен айту абзал амал болып саналады.
Дұғаның қайнар көздері
Құрандағы негіз
Қасиетті Құранда Алла Тағала ораза туралы былай дейді:
«Ей, иман келтіргендер! Сендерге ораза парыз етілді. Ол сендерден бұрынғыларға парыз етілгендей. Мүмкін тақуа боларсыңдар» (Бақара сүресі, 183-аят).
Бұл аят мұсылмандарға оразаның парыз екенін нақтылайды. Дұғаның тікелей мәтіні Құранда келмесе де, ниет ету – құлшылықтың жалпы шарты.
Хадистер
Пайғамбарымыз (с.а.у.) хадистерінде оразаның ниеті туралы айтылған. Әбу Һурайра (р.а.) жеткізген хадисте:
«Кімде-кім ниет етпей (күн шыққаннан кейін) ораза ұстаса, оның оразасы болмайды» (Тирмизи, Сиям, 3).
Тағы бір хадисте:
«Амалдар ниетке байланысты. Әрбір адамға ниет еткен нәрсесі ғана беріледі» (Бухари, Бәд’ул-уахи, 1).
Осы хадистерден байқайтынымыз – оразаны бастау кезінде дұға оқып, ниет ету – құлшылықтың дұрыс болуына шарт.
Дұғаны қашан және қалай оқу керек
- Уақыты:
Ауыз бекіту дұғасы таң намазына дейінгі уақыт ішінде, сәресіде айтылады. Ең дұрысы – сәресін ішкеннен кейін оқу. - Тәртібі:
- Алдымен жүректе ниет ету.
- Дұғаны арабша немесе қазақша айтуға болады.
- Кей мұсылмандар «Аллаһ үшін ертеңгі оразаға ниет еттім» деп қазақша айтады.
- Сахих ниет:
Егер бір адам жүрегінде «Мен ертең ораза ұстаймын» деп бекінсе, бұл да жеткілікті. Өйткені ғалымдар жүрекпен жасалған ниет ең бастысы екенін айтады.
Рухани мәні мен даналығы
Оразаның басталуында дұға айту – нәпсіге ескерту, жүрекке иманның нұрын құю. Бұл дұға арқылы адам:
- Құлшылығын тек Алла үшін жасайтынын айқындайды.
- Таңғы уақыттан кешке дейін сабыр сақтауға бекінеді.
- Жүрегін күнәдан тазартуға тырысады.
Ислам ғалымдары: «Ниет – жүректің ісі. Ал дұға – соның сыртқы көрінісі» дейді. Демек, дұға адамның ішкі сенімін сыртқа шығарып, иманын күшейтеді.
Қазақ мәдениетіндегі орны
Қазақ халқы ғасырлар бойы ислам құндылықтарын өмір салтына айналдырған. Рамазан айы келгенде ауыл-аймақ бір-біріне: «Оразаң қабыл болсын!» деп тілек айтқан. Сәресі ішіп болған соң үлкендер: «Аллаһ үшін ертеңгі оразаға ниет еттім» деп дұға қылатын болған.
Халық арасында мынадай мақалдар кездеседі:
- «Ораза – жанның садақасы».
- «Сәресі – берекенің басы».
Бұл сөздер ораза мен дұғаның қазақ дүниетанымында терең орын алғанын көрсетеді.
Практикалық кеңестер
- Дұғаны жаттап алу пайдалы, бірақ бастысы – жүрекпен ниет ету.
- Балаларға қарапайым тілде түсіндіріп, бірге дұға етуге үйрету.
- Сәресіні өткізіп алмау үшін алдын ала дайындалу.
- Дұғаны қысқа әрі ықыласпен айту жеткілікті.
Жиі кездесетін қателіктер
- Дұғаны ұмытып қалу. Кейбіреулер дұғаны тілмен айтпаса, оразасы қабыл болмайды деп ойлайды. Бұл қате. Жүрекпен ниет ету жеткілікті.
- Уақыты өткен соң айту. Таң атып кеткеннен кейін дұға ету кеш болады.
- Дұғаны басқаша қосып айту. Кей адамдар ойдан сөз қосады. Негізгі дұға – қысқа әрі нақты.
Халықтық дәстүрлер
Қазақтарда сәресіде үлкендер бата береді. Бұл да бір тұрғыдан дұға іспетті. Бата ішінде: «Алла оразаңды қабыл етсін, иманыңды күшейтсін» деген сөздер жиі айтылады. Сонымен қатар, ауылда жастар үлкендердің үйіне барып, бірге сәресі ішіп, дұға оқыған.
