Аягөз Шайқасының Нәтижесі Қалай Болды: Тарихи шешуші сәт
Тарих – халықтың өткен өмірінің айнасы. Қазақ халқының тағдырында ерекше маңызға ие болған оқиғалардың бірі — Аягөз шайқасы. Бұл шайқас XVIII ғасырда жоңғар шапқыншылығына қарсы күресте шешуші сәттердің бірі болды. Шайқас тек әскери қақтығыс қана емес, ұлт ретінде ұйысуға, ерлікке, елдікке бастар жолдың бастауы болды. Осы оқиға төңірегіндегі мәліметтер қазіргі ұрпақ үшін де маңызды, себебі ол өткеннен сабақ алуға және бүгінгі егемендігіміздің қадірін терең түсінуге жол ашады.
Тарихи жағдай мен себептер
XVIII ғасырдың басы – қазақ халқы үшін аса ауыр кезеңдердің бірі болды. Жоңғар хандығы күшейіп, Орталық Азиядағы ең қауіпті күшке айналды. Қазақ жерлеріне бірінен соң бірі шапқыншылық жасап, халықтың тыныштығын бұзып, малын айдап, елін тұтқындап әкетіп жатты. Бұған қоса, қазақ жүздері арасында толық бірлік болмауы жоңғарларға қарсы тұруды қиындата түсті. Дегенмен, елге төнген қауіп халықты біріктіруге себеп болды. Жетісу мен Шығыс Қазақстан өңірлерін қорғау үшін түрлі батырлар мен билер күш біріктіріп, үлкен шайқасқа дайындала бастады.
Шайқастың барысы
Аягөз өзенінің бойында орын алған бұл шайқас шамамен 1717 жылы өтті деп есептеледі. Жоңғарлар үлкен әскери дайындықпен, тәжірибелі қолбасшылардың басшылығымен келген. Ал қазақ қолын атақты батырлар – Қанжығалы Бөгенбай, Шақшақ Жәнібек, Қаракерей Қабанбай және басқалар басқарды. Қазақ жасақтары бастапқыда шегіне отырып, жаудың әлсіз тұстарын анықтады. Осыдан кейін біріккен күшпен жоңғарларға тұтқиылдан соққы жасап, оларды кейін шегінуге мәжбүр етті.
Шайқастың нәтижелері
Аягөз шайқасының нәтижесі қазақ халқы үшін зор маңызға ие болды. Бұл шайқас тарихи шындықта көп айтылмайтын болса да, оның саяси әрі рухани ықпалы зор еді.
Біріншіден, бұл шайқастан кейін қазақ қолының әскери тактикасы жетіле түсті. Бөлек-бөлек соғысқаннан гөрі, бірігіп, бір қолбасшылықпен әрекет етудің тиімділігі дәлелденді.
Екіншіден, халықтың рухы көтерілді. Бұрын жоңғарлардан жеңіліп, ел ішінде үрей басым болса, бұл жолы жеңіс – үміт пен сенімнің отын жақты. Қазақ халқының бойында өзін-өзі қорғау қабілеті бар екенін дәлелдейтін нақты мысал пайда болды.
Үшіншіден, осы шайқастан кейін жүздер арасындағы ынтымақтастық нығая бастады. Қазақ хандары мен батырлары ел бірлігінің маңызын тереңірек түсінді. Бұл алдағы “Ақтабан шұбырынды” секілді трагедиялар кезінде де үлкен рөл атқарды.
Төртіншіден, Аягөз шайқасы – ұлттық сана мен жауынгерлік рухтың артуына серпін берген тарихи кезең. Әсіресе, ел қорғаны болған батырлар бейнесі халық жадында мәңгілікке сақталып, жыр-дастандарға арқау болды.
Тарихтың тағылымы
Бүгінгі ұрпақ үшін бұл шайқастың тарихи сабағы зор. Қазіргі Қазақстан – тәуелсіз, бейбіт ел. Алайда осы бейбітшіліктің артында ғасырлар бойы төгілген тер мен қан, жанкешті ерлік жатыр.
Бірлік – ел болудың басты шарты екенін дәлелдеген Аягөз шайқасы – тек әскери жеңіс емес, рухани биіктік. Бұл оқиғаны жастар біліп, одан өнеге алуы керек. Өйткені бүгінгі күннің күресі мүлде басқа сипатта болса да, елдікті сақтау, ұлттық бірегейлікті қорғау өзекті болып қала береді.
