21 ғасырды қалай сипаттайды: Жаңа дәуірдің басты белгілері
Әрине! Міне, “бұұ 21 ғасырды қалай атады” тақырыбындағы шамамен 1000 сөзден тұратын, кілтсөзді бір рет қана табиғи түрде қолданатын, маңызды тұстары қалың қаріппен ерекшеленген ақпараттық мақала:
21 ғасыр – адамзат тарихындағы ең серпінді, ең күрделі, ең қарқынды өзгерістер кезеңі ретінде есте қалуда. Бұл ғасырда технология, ғылым, мәдениет пен адам санасы мүлде жаңа деңгейге көтерілді. Адамзаттың даму бағыты күрт өзгеріп, бұрын мүмкін емес саналған дүниелер бүгінгі күннің шындығына айналды. Сонымен, осы ғасырды қалай сипаттауға болады? Қандай ерекшеліктері оны өзге дәуірлерден даралап тұр?
Ақпарат дәуірінің үстемдігі
Егер 20 ғасырды индустриялық өрлеу мен технологиялық төңкерістер кезеңі деп атасақ, 21 ғасырды ақпарат пен цифрлық технологиялар ғасыры деп айтуға толық негіз бар. Біз қазір деректерге сүйеніп өмір сүріп жатырмыз: күн сайын миллиардтаған ақпарат өңделіп, талданып, шешім қабылдауға себеп болып отыр. Интернеттің, жасанды интеллекттің, “үлкен деректердің” (big data) әсері тек технология саласымен шектелмей, білім, денсаулық сақтау, саясат, тіпті жеке өмірімізге дейін еніп кетті.
Жаһандану және мәдени алмасу
21 ғасыр – шекарасыз әлем ұғымының нақты көрінісі. Қазіргі таңда адамдар кез келген елдің мәдениетімен, ой-пікірлерімен, көзқарасымен танысып, онымен еркін араласа алады. Бұл бір жағынан мәдени алмасудың байытушы факторы болса, екінші жағынан ұлттық болмыстың, тіл мен салт-дәстүрдің жоғалуына әкеп соғу қаупін де тудырып отыр.
Жаһандану үрдісі бизнес пен экономиканы да біріктірді. Бір елде туындаған мәселе екінші елдің нарығына бірден әсер етіп отыр. COVID-19 пандемиясы немесе геосаяси қақтығыстар – осының айқын дәлелі.
Экология – адамзаттың ортақ мәселесі
Егер өткен ғасырларда табиғатты игеру мен өнеркәсіпті дамыту негізгі басымдық болған болса, қазіргі ғасырда адамзат экологиялық апаттармен күресіп отыр. Климаттың өзгеруі, мұздықтардың еруі, биологиялық әртүрліліктің жойылуы, орман өрттері – осының бәрі 21 ғасырдың шынайы проблемалары. Бұл ғасыр – табиғатпен тепе-тең өмір сүруді үйренудің маңыздылығын ұғыну кезеңі.
Жасанды интеллект және адамзаттың болашағы
AI – жасанды интеллект – бұл ғасырдың ең үлкен ғылыми жетістігі әрі ең күрделі моральдық-саяси мәселесі. Оның көмегімен дәрігерлер диагнозды тезірек қоя алады, инженерлер құрылыс жұмыстарын автоматтандырады, мұғалімдер оқытуды дараландыра түседі. Бірақ бір мезетте оның этикалық жағы да алаңдатып отыр: AI жұмыс орындарын алмастырып, адамзаттың рөлін шектей ме? Бұл сұраққа нақты жауап әлі де жоқ.
Әлеуметтік әділеттілік және тең құқық
21 ғасырда адам құқықтары, еркіндігі, тең мүмкіндіктер мәселесі айтарлықтай алға шықты. Гендерлік теңдік, нәсілдік әділеттілік, мүмкіндігі шектеулі жандардың қоғамға бейімделуі – бұл тақырыптар енді тек саясаткер мен ғалымдар ғана емес, қарапайым халықтың да назарында.
Әлеуметтік желілер мен интернеттің арқасында әділетсіздікке қарсы дауыс шығару мүмкіндігі көбейді. Адамдар бірігіп, үлкен қозғалыстар тудырып, өзгерістерге жол ашуда.
Білімнің цифрлық трансформациясы
Білім беру саласы да түбегейлі өзгеріске ұшырады. Онлайн платформалар, қашықтықтан оқу, виртуалды зертханалар – бұрын тек қиял болған дүниелер бүгінде қолжетімді. Цифрлық сауаттылық – қазіргі заман адамы үшін ең қажетті дағдылардың бірі болып отыр.
Бұрын тек кітаптар мен ұстаздар арқылы алынатын білім, енді интерактивті құралдар мен деректер базасына негізделген жеке оқу жолымен алмастырылып жатыр.
Бейбітшілік пен тұрақтылықтың сын сәттері
Бұл ғасырда бейбітшілікке деген үміт пен тұрақсыздыққа деген алаңдаушылық қатар жүріп келеді. Бір жағынан халықаралық ынтымақтастық, дипломатиялық қарым-қатынастар нығая түссе, екінші жағынан қақтығыстар, терроризм, ақпараттық соғыс, кибершабуылдар белең алуда.
Әлемдік саясатта бұрынғы дәстүрлі күш орталықтарынан бөлек, жаңа ықпал ету аймақтары пайда болуда. Бұл өз кезегінде жаңа геосаяси тәртіптің қалыптасуын білдіреді.
Жеке тұлғаның құндылығы мен даралығы
21 ғасыр – жеке адамның, тұлғаның маңызын терең ұғыну дәуірі. Өзін-өзі дамыту, психологиялық саулық, эмоциялық интеллект секілді ұғымдар кең қолданысқа еніп, өмір сапасына әсер етіп отыр.
Адамдар тек жұмыс пен табыс үшін ғана емес, бақыт пен мән-мағына үшін өмір сүруге бет бұрды. Бұл өмір салты философиясының өзгергенін білдіреді.
Түйін
Бұұ 21 ғасырды “ақпарат пен сананың жаңғыру дәуірі” деп атады. Бұл атаудың астарында тек технологиялық серпіліс емес, сонымен қатар адамзаттың өзіне, табиғатқа және қоғамға деген көзқарасының өзгерісі жатыр. 21 ғасыр – мүмкіндіктер ғасыры, бірақ ол үшін әр адам жауапкершілікпен және саналы түрде әрекет етуі тиіс.
