Баланың ұйқысы тыныш болу үшін оқылатын дұға
Баланың ұйқысы – оның денсаулығы мен дамуының маңызды бөлігі. Ата-аналар үшін нәрестенің тыныш ұйқысы – тек демалыс емес, сонымен қатар оның физикалық және рухани дамуына жағдай жасау. Ислам діні әрдайым баланың қауіпсіздігі мен тыныштығына ерекше мән берген. Сол себепті, ата-аналар түрлі дұғаларды, тасбихтерді және дуа әдістерін қолданады. Бұл мақалада біз баланың ұйқысы тыныш болу үшін оқылатын дұғаның мәтінін, мәнін, қайдан алынғанын және қазақ мәдениетіндегі ерекшеліктерін қарастырамыз.
1. Дұғаның толық мәтіні
Арабша мәтіні:
بِسْمِ اللّٰهِ الَّذِي لا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَلا فِي السَّمَاءِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ
Транскрипция:
Bismillahi alladhi la yadurru ma‘a ismihi shay’un fil-ardi wa la fis-sama’i wa huwa as-sami‘ul-‘alim
Қазақша аудармасы:
“Алланың атымен, Оның атымен Жерде де, Аспанда да ешнәрсе зиян тигізбейді. Ол – бәрін еститін және білетін.”
Бұл дұға баланың ұйықтар алдында оқылса, зұлым рухтардан, қорқыныш пен мазасыздықтан қорғаушы күш ретінде қарастырылады.
2. Дұғаның көзі
Бұл дұға хадистерде кеңінен айтылған. Пайғамбар Мұхаммед (с.а.у.) баланың ұйқысына байланысты мынадай нұсқау берген:
«Кім ұйықтар алдында бұл дұғаны оқыса, Алла оны қорғайды.»
(Әбу Дауд, 5085; Тирмизи, 3388)
Сондай-ақ, Құранда Алланың атымен бастау (бас әрбір істі «Бисміллә» деп бастау) әрдайым құтқарушы әсер беретіндігі туралы аят бар:
«Осыған сендер «Бисміллә» деп бастаңдар, сендерге зиян тигізбейтін болады.»
(Ән‘әм сүресі, 17-аят)
3. Қашан және қалай оқылады
- Баланы төсектен жатқызар алдында – әдетте түнгі ұйыққа бөлмей тұрып.
- Жылы дауыспен, сабырлы, шынайы ниетпен – баланы қорқыныштан қорғау үшін тыныштықпен айту маңызды.
- Қолды бала үстіне қойып немесе жеңіл сипау арқылы дұғаны оқу – бұл рухани қауіпсіздік сезімін күшейтеді.
Қосымша әдістер:
- Дұғаны үш рет қайталау.
- Баланың төсегіне шағын тасбих немесе кішігірім Құран парағын қою.
- Ұйықтар алдында «Алланың атымен баста» деп айту.
4. Духани мәні және даналығы
Бұл дұғаның мағынасы тек баланы қорқыныштан қорғаумен шектелмейді. Ол:
- Баланың рухани қауіпсіздігін қамтамасыз етеді;
- Отбасы арасындағы береке мен тыныштықты күшейтеді;
- Баланың сенімін қалыптастырады, бала Құдайдың қорғаушысын сезінеді.
Ата-бабамыз да баланың ұйқысы тыныш болуы үшін түрлі ритуалдар мен дұғаларды қолданған. Мысалы, «баланы көтермей ұйықтатпа», «төсекте дұға айт», «жаман көріністерден қорға» деген халық даналықтары қазіргі таңда да өзекті.
5. Қазақ мәдениетіндегі рөлі
Қазақтарда балаға арналған дұғалар ежелден бері сақталған. Олар көбінесе ана тілінде айтылып, балаға бейбіт ұйқы сыйлайды. Дәстүр бойынша:
- Ұйықтар алдында ата-ана дұғасы балаға тыныштық пен қорғаныш береді.
- Кейбір өңірлерде төсек басына сәл дұға айтып, отқа қарай жалындату да болған.
- Қазақ мақалы: «Бала ұйқысы – отбасының тыныштығы» – осы даналықты растайды.
6. Практикалық кеңестер
- Дұғаны сабырлы, дауысты қатты көтермей айту.
- Баланың ұйықтау ортасын таза, тыныш және жайлы ұстау.
- Төсекке жап-жарық лампа қолданбау, жарық жұмсақ болуы тиіс.
- Дұғаны баламен бірге айту арқылы оған сенім мен рухани тыныштық беру.
7. Жиі кездесетін қателіктер мен түсініспеушіліктер
- Дұғаны формальды түрде ғана айту. Мәні мен ниеті маңызды.
- Тек бала ұйықтағанда ғана дұға оқу. Шын мәнінде, дұға күні бойы да қорғайды.
- Дұғаны механикалық қайталау – әсері аз болады.
8. Халықтық нұсқалар мен әдеттер
- Кейбір ауылдық жерлерде баланың төсек жанына тұз салу дәстүрі кездеседі – бұл рухани тазалыққа сенімнен шыққан.
- «Құдайдың атымен баста» деп, түнде шағын дұға айтылады, әсіресе бала ауру немесе қорқыныш сезгенде.
