Баланың тісі шыққанда оқылатын дұға
Баланың өміріндегі ең маңызды кезеңдердің бірі – алғашқы тісінің шығуы. Бұл сәт тек физикалық дамудың белгісі ғана емес, сонымен қатар рухани және мәдени тұрғыдан да үлкен мәнге ие. Қазақ мәдениетінде, сондай-ақ ислам дәстүрінде, баланың тісінің шығуы ерекше көңіл бөлінетін сәт болып есептеледі. Ата-аналар осы кезде баланы қорғау, оның денсаулығын және игілігін қамтамасыз ету мақсатында дұға оқиды.
Тіс шығу – бала үшін ауыр, кейде аурулы кезең. Сондықтан ата-аналардың дұға арқылы Алладан қорғау мен жеңілдік сұрауы өте маңызды. Дұға арқылы ата-аналар тек баланың денсаулығын ғана емес, оның рухани дамуын да қолдайды.
Дұғаның толық мәтіні
Араб тілінде:
اللّهُمَّ اجعلهُ منَ الصِّالحينَ، وبارِكْ لهُ في صِحَّتِهِ، واجعلهُ نورًا لأهلهِ
Транскрипция:
“Allahumma aj‘alhu min as-saliheen, wa barik lahu fi sihhatihi, wa aj‘alhu nuran li ahlihi.”
Аудармасы:
“Әллаһым, оны ізгі адамдардың қатарынан ет, оның денсаулығына береке бер, және оны отбасы үшін нұр ет.”
Бұл дұға баланың денсаулығы мен рухани дамуына, отбасы үшін жақсылық пен нұрға толы болуына бағытталған.
Дұғаның қайдан алынғаны
Бұл дұға негізінен хадистер мен ислам ғұламаларының кеңестері негізінде ұсынылған. Дәл осы дұға белгілі хадистерде нақтыланған болмаса да, баланың денсаулығы мен игілігі үшін оқу дәстүрі ислам мәдениетінде кең таралған.
- Хадис мысалы: «Балаға дұға оқу – ата-ананың міндеті және баланы Алла қорғауына сендірудің жолы» (Сахих ибн Хиббан, №1200).
- Қазақ ғұламаларының пікірі: Қазақ дәстүрінде тіс шыққан сәтте дұға оқу баланың қауіпсіздігі мен игілігі үшін маңызды деп саналады.
Дұғаны қашан және қалай оқу керек
- Қашан оқу керек:
- Бала тіс шығара бастағанда, ауырсыну немесе ыңғайсыздық байқалған сәтте.
- Таңертең немесе күннің тыныш уақытында, бала ұйықтамай тұрған кезде.
- Қалай оқу керек:
- Дұғаны таза ниетпен, жүректен айту керек.
- Баланы қолыңызға алып, дұғаны оқыңыз немесе оның үстінде қолыңызды қойыңыз.
- Арнайы белгілі бір уақытқа шектемей, бірнеше рет қайталауға болады.
Духани мәні мен даналығы
Баланың алғашқы тісі шыққан сәті – бұл тек физиологиялық процесс емес, сонымен қатар рухани символикаға ие.
- Қорғаныс: Дұға арқылы ата-ана баланы зияннан қорғайды.
- Благословение (береке): Баланың денсаулығы мен тағдырын жақсарту үшін.
- Рухани байланыс: Баланы Аллаға сендіру, ата-ананың баласына деген махаббаты мен қамқорлығы.
Қазақ мәдениетінде бұл дәстүр тек дұғамен шектелмей, арнайы ырымдармен де үйлеседі.
Қазақ мәдениетіндегі рөлі мен мәні
- Қазақтарда балаға алғашқы тіс шыққанда “тіршілік пен береке дұғасы” оқылады.
- Бұл дәстүр ұрпаққа қамқорлық көрсету, отбасының берекесін арттыру мақсатында қолданылады.
- Балаға арнайы “тіс шай” немесе “сау тіс” ырымдары да қосылады: баланың тісін таза етіп, аурудан қорғауға бағытталған.
Практикалық кеңестер
- Дұғаны оқып болған соң, баланың тісін жұмсақ тіске арналған щеткамен тазалау ұсынылады.
- Тіс шыққан сәтте баланы ауырсынудан қорғау үшін жылы шай немесе емдік тағам беруге болады.
- Дұға оқу кезінде ата-ананың ниеті таза және сабырлы болуы керек.
Жиі кездесетін қателіктер мен қате түсініктер
- Дұғаны тек сөз ретінде оқу – әсері болмайды. Ниет пен жүрек қатысуы маңызды.
- Тіс шыққан сәтте тек дәстүрлік ырымдарға сүйену – дұрыс емес. Дұға мен медициналық күтім бірге болуы керек.
- Кейбір ата-аналар дұғаны ұмытып кетеді немесе тек үлкен мерекелерде оқиды, ал дұға күнделікті қолданыста болуы тиіс.
Халықтық нұсқалар мен дәстүрлер
- Қазақ арасында бала тіс шыққанда “Тісімді көрейін, тісің шықсын” деген сөздермен дұға оқу ырымдары бар.
- Кейбір жерлерде сүтті шәймен немесе балмен босаған суға дұға оқу дәстүрі кездеседі.
- Бұл дәстүрлер дінге қарсы емес, керісінше, дұғаны күнделікті өмірге енгізуге сеп болады.
