Бауыржан Момышұлы өмірбаяны қысқаша | Батыр және жазушы
Бауыржан Момышұлы – ХХ ғасырдағы қазақ халқының ең ұлы батырларының бірі, Кеңес Одағының Батыры, даңқты қолбасшы, жазушы және халық қаһарманы. Оның есімі тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл кеңес халқы арасында Ұлы Отан соғысының қаһармандық символы ретінде кеңінен танылды. Мәскеу түбіндегі шайқаста көрсеткен ерлігі, соғыс тактикасына енгізген жаңашылдықтары, сарбаздарға үлгі болған қайсарлығы оны әскери тарихтың аңызға айналған тұлғасы етті. Сонымен қатар ол әскери қызметтен кейін қалам ұстап, өз шығармаларында соғыс жылдарының шындығын, адам рухының қуатын, Отанға адал қызмет етудің мәнін айшықтап көрсетті.
Момышұлының өмірі – батырлықтың, тәртіптің, отансүйгіштіктің жарқын үлгісі. Ол тек майдан даласында ғана емес, соғыстан кейінгі қоғамдық-саяси өмірде де халқы үшін қызмет етті. Бүгінгі Қазақстан жастары үшін оның бейнесі – батырлық пен рухани биіктіктің мәңгілік үлгісі болып қала береді.
Бауыржан момышұлы өмірбаяны қысқаша
Детство и семья
Бауыржан Момышұлы 1910 жылы 24 желтоқсанда Жамбыл облысының Жуалы ауданында дүниеге келді. Оның туған жері – табиғаты көркем, таулы Жуалы өлкесі қазақ халқының талай тарихи тұлғаларын өмірге әкелген қасиетті мекен. Бауыржанның ата-бабалары – ержүрек, еңбекқор, ел қорғаған адамдар болған. Әкесі Момыш – қарапайым шаруа, дәстүрге берік, адал еңбек еткен жан. Анасы Рәзия ерте қайтыс болып, Бауыржан жас кезінен ата-әжесінің тәрбиесінде өседі.
Бала күнінен-ақ зеректігімен, батылдығымен ерекшеленген. Ауыл мектебінде білім алып жүріп, қазақтың ауыз әдебиетіне, халықтың батырлық жырларына ерекше қызығушылық танытқан. Оның жастайынан шыдамдылығы мен тәртіпке бейімділігі кейінгі әскери қызметінде үлкен рөл атқарды.
Отбасы тұрмыс-тіршілігі қиын болғанымен, Бауыржан еңбекқорлықты, қарапайымдылықты бойына сіңірді. Әкесінің әділдігі мен адалдығы, ауыл ақсақалдарының өнегесі оның мінез-құлқының қалыптасуына ықпал етті. Жасөспірім шағынан еліне адал қызмет етуді, намыс пен арды бәрінен биік қоюды үйренді.
Оқуы және алғашқы қадамдары
Бауыржан 1928 жылы Шымкенттегі жетіжылдық мектепті аяқтап, білімін ары қарай жетілдіруге талпынды. Ол заманда қазақ жастары үшін білім алу оңай емес еді, дегенмен Момышұлы табандылығымен көзге түсті. Мектептен соң қысқа уақыт мұғалім болып еңбек етіп, жастарды білімге баулыды.
Кейінірек ол қаржы саласында жұмыс істеп, Қызылордадағы банкте қызмет атқарды. Бұл кезеңде Бауыржан ұйымдастырушылық қабілетімен, еңбекқорлығымен ерекшеленді. Дегенмен, оның жүрегі әскери қызметке тартып тұрды. 1932 жылы әскер қатарына шақырылып, Қызыл Армияның қатарына қосылады. Әскери өмірдің алғашқы күндерінен бастап тәртіптілігімен, батылдығымен көзге түсті.
1936 жылы Ленинградтағы әскери училищеде білім алды. Әскери ғылымды терең меңгеріп, офицер дәрежесін иеленді. Бұл – оның болашақтағы командирлік жолының бастамасы еді. Әскери тәртіпке адалдық, сарбаздарға қамқорлық, сонымен бірге қатал талап қоюшылық қасиеттері осы кезден-ақ қалыптасты.
Қызметі, шығармашылығы және жетістіктері
Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерлік
1941 жылы Германия Кеңес Одағына басып кіргенде, Бауыржан Момышұлы майданға бірінші күннен бастап аттанады. Ол Мәскеу түбіндегі шайқаста әйгілі генерал Панфилов басқарған 316-атқыштар дивизиясының құрамында батальон, кейін полк командирі болып жауға қарсы тұрды.
Мәскеу үшін шайқаста Момышұлы басқарған бөлімше жанқиярлықпен соғысты. Оның батылдығы мен әскери шеберлігі арқасында жау әскерінің шабуылдары бірнеше рет тойтарылды. Ол сарбаздарына: «Өлімнен қорықпа, қорқақтықтан қорық» деп үйретіп, жауынгерлердің рухын көтерді. Соғыс кезінде ол партизандық әдістерді, тосын шабуыл тактикасын кеңінен қолданды. Бұл тәсілдер әскери ғылымда жаңалық ретінде бағаланды.
Соғыстағы ерліктері үшін Бауыржан Момышұлына көптеген ордендер мен медальдар берілді. Алайда Кеңес Одағының Батыры атағы оған тек 1990 жылы, яғни қайтыс болғаннан кейін берілді. Бұл кешігіп берілген марапат халықтың жүрегіндегі оның батырлық бейнесін еш бәсеңдеткен жоқ.
Жазушылық жолы
Соғыстан кейін Бауыржан Момышұлы шығармашылықпен айналысып, әскери мемуарлық әдебиеттің көрнекті өкілдерінің біріне айналды. Оның «Москва үшін шайқас», «Артымызда Москва», «Жауынгердің тұлғасы», «Ұшқан ұя» сынды еңбектері қазақ және орыс тілдерінде жарық көріп, оқырмандар арасында кең тарады.
Жазушы ретінде ол соғыс шындығын әсірелемей, жауынгердің рухын, әскери өмірдің қиындығы мен тәртібін нақты суреттеді. Әсіресе «Ұшқан ұя» шығармасы оның балалық шағы мен ұлттық тәрбиенің маңызын ашып көрсетіп, қазақ әдебиетінің алтын қорына енді.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Момышұлы – шындықты тайсалмай айтқан, әділеттілікті жоғары қойған тұлға. Ол Кеңес дәуірінде ұлт мәселесіне, тілдің мәртебесіне ерекше мән берді. Халықтың рухани құндылықтарын сақтауды насихаттап, қазақ жастарын ұлттық намысқа тәрбиелеуге күш салды.
Әскери тәртіпті өмірінің басты ұстанымына айналдырған ол, саясатта да адалдық пен әділеттікті жақтады. Кейде оның тік мінезі кеңестік жүйеге ұнамай, түрлі қысымға да ұшырады. Дегенмен Бауыржан өз ұстанымынан таймай, әрқашан қазақ халқының намысын қорғады.
Жеке өмірі
Бауыржан Момышұлының жеке өмірі де қызыққа толы. Ол бірнеше рет отбасын құрған. Ұлы – Бақытжан Момышұлы кейін әкесінің мұрасын насихаттауға үлкен еңбек сіңірді. Батырдың күнделікті өмірі қатаң тәртіпке негізделгенімен, ол қарапайымдылықты, адалдықты жоғары бағалады.
Адамдарға талапшыл, кейде қатал көрінгенімен, оның жүрегі мейірімге толы еді. Жақындарына, достарына, сарбаздарына қамқорлық көрсетіп отырды. Жеке өміріндегі қиындықтарға қарамастан, ол ешқашан халық алдындағы борышын ұмытқан жоқ.
Мұра және маңызы
Бауыржан Момышұлының есімі бүгінгі таңда Қазақстан тарихындағы ең жарқын тұлғалардың бірі ретінде дәріптеледі. Оның атымен мектептер, көшелер, әскери оқу орындары аталады. Жамбыл облысында Бауыржан Момышұлы атындағы мұражай жұмыс істейді.
Әскери ғылымға қосқан үлесі, соғыс тактикасына енгізген жаңашылдықтары әлі күнге дейін зерттелуде. Оның шығармалары жас ұрпақты патриотизмге, Отанға адал қызмет етуге баулиды. Батырдың рухы мен өнегесі – бүгінгі Тәуелсіз Қазақстанның ұлттық идеологиясының маңызды бөлігі.
