Бауыржан Жақып өмірбаяны – ақын, ғалым және қоғам қайраткері
Бауыржан Жақып – қазіргі қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі, ақын, әдебиеттанушы, қоғам және мемлекет қайраткері, филология ғылымдарының докторы, профессор. Ол Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасының орынбасары ретінде де танымал.
Бауыржан Жақыптың есімі қазақ поэзиясының жаңа дәуірінде ұлттық рух пен заманауи ойдың үйлесімін таба білген тұлғалар қатарында аталады. Оның шығармалары ел мен жерге, тіл мен рухқа деген сүйіспеншілікті дәріптейді. Сонымен бірге ол әдебиеттану ғылымының дамуына зор үлес қосқан ғалым ретінде де танылады.
Қазақ руханиятында Бауыржан Жақыптың орны ерекше — ол тек өлең жазып қана қойған жоқ, сонымен қатар ұлттық әдеби процестің ғылыми негіздерін саралап, жас ақындарға бағыт-бағдар берген ұстаз, қоғамның мәдени өміріне белсенді араласқан тұлға.
Bауыржан жақып өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Бауыржан Жақып 1950 жылдардың соңы мен 1960 жылдардың басында Алматы облысы, Жамбыл ауданының Таран ауылында дүниеге келген. Оның балалық шағы қазақ даласының табиғатымен біте қайнасқан ортада өтті. Әкесі ауылда еңбек еткен қарапайым, бірақ білімге құштар адам болған. Анасы да балаларының оқу-білімге ұмтылысын қолдап, ұлттық тәрбиеге баса назар аударған.
Бала кезінен әдебиетке, өлеңге ерекше қызығушылық танытқан Бауыржанның бойында сөз өнеріне деген махаббат ауыл өмірінен, халық ауыз әдебиетінен бастау алды. Ол жастайынан Абай, Жамбыл, Ілияс, Мұқағали сынды ұлы ақындардың өлеңдерін жаттап өсті.
Мектеп қабырғасында жүргенде-ақ оның алғашқы өлеңдері аудандық газет бетінде жарық көріп, әдебиетке деген ықыласы арта түсті. Мұғалімдері оның әдеби қабілетін байқап, шығармашылыққа баулыды. Балалық шағынан-ақ оның мінезінде байсалдылық, еңбекқорлық және өз ісіне адалдық қасиеттері айқын көрініс тапқан.
Бауыржанның отбасында рухани құндылықтар жоғары бағаланатын. Ата-анасы балаларына адалдық пен адамгершілікті, туған жерге сүйіспеншілікті, елге қызмет етуді үйреткен. Бұл қасиеттер кейін оның шығармашылығында негізгі тақырыптардың біріне айналды.
Білім жолы мен алғашқы қадамдары
Орта мектепті үздік аяқтаған соң, Бауыржан Жақып Алматыдағы ҚазМУ-дің (қазіргі әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) филология факультетіне түседі. Университет қабырғасында жүргенде ол қазақ әдебиетінің теориясын, тарихын терең меңгеріп, шығармашылық ізденіске белсене кіріседі.
Студент кезінде ол поэзиямен қатар әдеби сынға да қызығушылық танытып, жас ақындардың шығармашылығын талдауға талпынады. Университеттік басылымдарда өлеңдері мен мақалалары жиі жарияланып тұрады. Сол жылдары оның «жастар поэзиясының рухани негіздері» тақырыбына қызығушылығы оянып, кейін бұл бағыт ғылыми зерттеуіне айналды.
Жоғары оқу орнын тәмамдағаннан кейін Бауыржан Жақып ғылым жолын таңдады. Ол аспирантураға түсіп, әдебиеттану саласында ғылыми зерттеулер жүргізді. Оның алғашқы еңбектері ұлттық поэзияның идеялық және көркемдік ерекшеліктерін талдауға арналды.
Ғылым мен әдебиетті қатар ұстаған Бауыржан жас ғалым ретінде өзін таныта білді. Ол көптеген конференцияларға қатысып, баяндамалар жасап, қазақ поэзиясының жаңашылдығын дәлелдеген. Уақыт өте келе ол филология ғылымдарының кандидаты, кейін доктор атағын қорғап, профессор дәрежесіне ие болды.
Шығармашылығы мен қызметі
Бауыржан Жақып – қазақ поэзиясының көрнекті өкілдерінің бірі. Оның өлеңдері ұлттық болмыс, адамгершілік, туған жер, ел тағдыры, заман келбеті тақырыптарына арналды. Ақын өз шығармаларында ел мен жердің тарихын, тәуелсіздік жолындағы күресті, ұлттың рухани жаңғыруын жырлады.
Оның «Көктем тынысы», «Жүректегі жазулар», «Таң самалы», «Уақыт және жүрек», «Желбіре, тәуелсіздік туы!» сияқты жыр жинақтары оқырман қауымға жақсы таныс. Бұл жинақтарында ақын адамның ішкі әлемін, рухани ізденісін терең бейнелеп, философиялық ой тастайды.
Сонымен қатар ол әдебиеттанушы ғалым ретінде де көп еңбектер жазды. Оның ғылыми зерттеулерінде қазақ поэзиясының даму кезеңдері, көркемдік дәстүрлер мен жаңашылдық, ұлттық идеологияның әдебиеттегі көрінісі кеңінен қарастырылды.
Бауыржан Жақып көптеген жас ақындарға үлгі болып, тәлімгерлік қызмет атқарды. Ол Қазақстан Жазушылар одағының басқарма мүшесі, кейін төраға орынбасары ретінде елдің әдеби өміріне белсенді араласты. Сонымен қатар ол бірнеше жоғары оқу орнында дәріс оқып, жас буынға қазақ әдебиетінің құндылықтарын үйретті.
Ақынның шығармалары бірнеше шетел тілдеріне аударылып, халықаралық әдеби қауымдастықтарда да жоғары бағаланған. Оның поэзиясы қазақтың ұлттық болмысын әлемге танытудың жарқын үлгісі саналады.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Бауыржан Жақып – тек ақын және ғалым ғана емес, сондай-ақ азаматтық ұстанымы айқын қоғам қайраткері. Ол елдің тәуелсіздігін, тіл мен ділдің сақталуын, ұлттық рухтың жаңғыруын басты мақсат еткен.
Ол әрдайым мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру, қазақ әдебиетінің әлемдік деңгейде насихатталуы жолында еңбек етіп келеді. Оның мақалалары мен сұхбаттарында мәдени саясат, рухани тәуелсіздік, білім мен ғылымның маңызы жиі көтеріледі.
Бауыржан Жақып Қазақстан халқының бірлігі мен бейбітшілігін, жастардың рухани тәрбиесін басты құндылық деп есептейді. Ол үшін әдебиет – қоғамның айнасы, рухтың тірегі. Сондықтан да ол шығармашылығында азаматтық үн мен моральдық жауапкершілікті басты орынға қояды.
Бауыржан Жақыптың қоғамдағы беделі оның парасатты тұлға екендігін көрсетеді. Ол елдің мәдени өміріне белсене қатысып, түрлі қоғамдық кеңестердің мүшесі, мәдени жобалардың жетекшісі ретінде танылған.
Жеке өмірі
Бауыржан Жақыптың жеке өмірі де көпшілікке үлгі боларлық. Ол отбасына берік, ұл-қыз тәрбиелеп өсірген ардақты әке, сүйікті жар. Оның отбасы рухани мәдениет пен білімге құрылған орта ретінде белгілі.
Жұбайы – білім саласында қызмет атқарған, зиялы жан. Балалары да әке жолын жалғастырып, ғылым мен мәдениет саласында өз орындарын тапқан.
Бауыржан Жақып отбасылық құндылықтарды жоғары қоя отырып, «рухани байлық адамның түп негізі – отбасыдан басталады» деген қағиданы өмірлік ұстанымына айналдырған. Ол қарапайымдылығымен, адамгершілігімен, ұстамдылығымен әріптестері мен шәкірттерінің сый-құрметіне бөленген тұлға.
Мұрасы мен маңызы
Бауыржан Жақыптың әдеби және ғылыми мұрасы – тәуелсіз Қазақстанның рухани тарихының бір бөлігі. Оның еңбектері қазақ әдебиетінің жаңа ғасырдағы дамуына бағыт-бағдар беріп отыр.
Оның шығармалары ұлттық сана мен патриотизмді дәріптейді, жас ұрпаққа рухани серпіліс береді. Ақынның әрбір өлеңі – өмір, уақыт, қоғам және адам туралы ой толғау. Ғалым ретінде ол қазақ поэзиясын әлемдік әдеби контексте қарастырып, оның теориялық негіздерін жүйеледі.
Бауыржан Жақыптың әдеби мұрасы мен қоғамдық еңбегі көптеген марапаттармен бағаланған. Ол мемлекеттік және академиялық деңгейдегі сыйлықтардың иегері. Бірақ оның ең үлкен жетістігі – халықтың құрметі мен сенімі.
