Берік Уәли өмірбаяны – қоғам және саясаттағы жолы
Қазіргі Қазақстан үшін Берік Уәли — журналистикадан мемлекеттік басқаруға дейінгі жолды өткен, кең таланты мен кең тәжірибесі бар, қоғамда сындарлы пікір алмасуларда жиі көрінетін саясаткер. Оның қызметі ақпараттық кеңістік пен мемлекеттік коммуникациялар саласындағы өзгерістерге ықпал етіп, ел ішінде және сыртында елдің имиджін қалыптастыруда маңызды рөл ойнайды. Осы мақаланың басты мақсаты — Берік Уәлидің өмірі, отбасы, білімі, шығармашылық және саяси қызметі, сондай-ақ оның қоғамға берген үлесі мен мұрасының мәнін жан-жақты қарастыру.
Берік уали өмірбаяны
Детство и семья
Берік Уәли (төл аты — Берік Уәлиұлы Құрманғали) 1977 жылдың 4 қаңтарында туған. Оның туған жері — қазіргі Семей облысының Ақсуат ауданы, Ойшілік ауылы.
Отбасы туралы ақпарат шектеулі, бірақ белгілі бір мәліметтер бар. Әкесі — Уәли Құрманғалиұлы, 1949 жылы туған, 2024 жылы өмірден озған. Ұлты — қазақ, Төртуыл руынан. Болашағының бала кезінен-ақ тілге, мәдениетке, журналистикаға қызығуы байқалғаны туралы деректер бар. Өскен ортасы ауылдық, табиғатпен, қазақтың дәстүрімен, тұрмыс-тіршілігімен тығыз байланыста болған. Бұл орта Берік Уәлиді ұлттық сана, тіл және мәдениет мәселелеріне сезімтал болуға тәрбиелеген.
Бірақ отбасының кәсіби емес, журналистік-саяси ортада болмауы оның жетістіктерін өзіндік еңбекпен, көп оқу мен ізденусіз жеткенін көрсетеді. Балалық пен жасөспірім жылдары ауылдық орта, қоғамдық іс-шаралар, үйірмелер, мектептік мәдениет оның сөйлейтін даусы, көзқарасы мен болашақ қызметіне негіз болды.
Әкесінің рөлі ерекше — ауылдағы, аудандық жерде баласының білім алуына, жалпымен өзекті мәселелерге қызығуына қолдау көрсеткен. Отбасындағы тәрбие, ұлттық мақтаныш, білімге құштарлық сияқты құндылықтар Берік Уәлидің алғашқы өмірде қалыптасқан қасиеттері болған.
Оған қоса, тұңғыш ауыл, туған жер сезімі, ауыл мектебі, қазақ тілінің әрі мәдениетінің көлемін сезіну — бұлар да Берік Уәлидің қоғамдық тіл, мемлекеттің идеологиялық бағыты, тіл саясаты және ақпарат саласына қатысты көзқарастарының түп негізін қалыптастырған маңызды факторлар. Бұл факторлардың барлығы оның өмір жолында шешуші рөл атқарды.
Учёба и начало пути
Берік Уәли білім алуына қатысты үш негізгі кезеңнен өтті. Біріншісі — театр және кино институты, екіншісі — журналистика саласындағы магистратура, үшіншісі — құқық саласы.
- 1997 жыл: Өзінің алғаш білімін Т. Жүргенов атындағы Қазақ мемлекеттік театр және кино институтында “Кинотанушы” мамандығы бойынша аяқтайды.
- 2005 жыл: Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің магистратурасы бойынша журналистика мамандығын тәмамдайды.
- 2014 жыл: Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінде құқықтану мамандығын бітіріп, заңгерлік білім қосады.
Білім алған жылдары Берік Уәли журналистика, кинотану, құқық, мәдениет салаларындағы теориялық білімдерді жинақтап, қоғамдық-саяси өмірге қызығушылығын арттыра түседі. Студент кезінде түрлі клубтар, қоғамдық пікірсайыстар, шығармашылық орта азаматтарымен араласу мүмкіндігі болды.
Оның еңбек жолы 1997 жылы «Таң» телекомпаниясында «Алматы жаңалықтары» ақпараттық бағдарламасының тілшісі қызметінен басталады. Бұл қызмет бастапқы тәжірибесін беріп, ақпарат жинау, репортаж дайындау мен тілшілік құзіретін дамытуға жол ашады.
Кейінгі жылдары:
- 1998–1999 жж. — «НТК» телеарнасында «Жаңалықтар» бағдарламасының шығарушы редакторы.
- 2000–2007 жж. — «31 канал» телерадиокомпаниясында «Информбюро» ақпараттық бағдарламасының бас редакторы, «Еркін сөз» бағдарламасының авторы және жүргізушісі, «Дода» саяси ток-шоуының бас редакторы және жүргізушісі.
Бұл кезең — журналист шығармашылығын дамытып, қоғамдық мәселелерді ашық талқылайтын тұлға ретінде қалыптасқан уақыт. Телевизиялық эфир мен қоғамдық пікір аймағындағы топтық, саяси тақырыптарды қозғау, шолу жасау жұмыстарында белсенділік танытты.
Шығармашылық / Деятельность / Достижения
Берік Уәлидің шығармашылық/кәсіби қызметі журналистика мен теле-радио саласында басталып, мемлекеттік басқару мен коммуникациялар саласына ауысты. Міне, негізгі бағыттары мен жетістіктері:
- Журналистика және теле-эфир
- «Информбюро», «Еркін сөз», «Дода», «Бетпе-бет» сияқты бағдарламалар қазақ тележурналистикасында пікір алмасу, қоғамдық-саяси мәселелерді ашық талдауда маңызды орын алды.
- Бағдарламалардың авторы әрі жүргізушісі ретінде тілшілік пен эфир жүргізушілікте кәсіби деңгейін көрсетті.
- Медиа басқару және редакторлық қызметтер
- «Нұр-Медиа» ЖШС-ның Жемқорлыққа қарсы медиа-орталығының басшысы болды (2009-2012). Бұл қызметте сыбайлас жемқорлық мәселелері бойынша ақпараттық жұмыстарды ұйымдастыруға бағытталған стратегиялық жоспарлар мен жобаларды іске қосты.
- «Хабар» агенттігі басқарма төрағасы қызметін атқарды (2022-2023). Бұл лауазымда ұлттық ақпараттық агенттіктің стратегиялық бағыттарын белгілеу, мемлекеттік ақпарат саясатын іске асыру, бұқаралық ақпарат құралдары мен агенттік ортасындағы тиімділік пен жаңашылықтарды енгізу тәрізді міндеттер артта болды.
- Мемлекеттік басқару қызметі
- Облыстарда ішкі саясат, дін істері және ақпарат саласы бойынша жауапты басқарушылық лауазымдарда қызмет етті. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысы әкімінің аппараты басшысының орынбасары, Ішкі саясат және дін істері басқармасының басшысы болып қызмет атқарды.
- Жамбыл облысының Ішкі саясат басқармасының басшысы болды.
- 2019-2022 жылдары — Қазақстан Республикасының Президентінің баспасөз хатшысы.
- 2023 жылдың 12 қыркүйегінен бастап Президенттің кеңесшісі әрі қайта баспасөз хатшысы қызметін атқарды.
- 2025 жылғы 17 ақпанда — Абай облысының әкімі болып тағайындалды.
- Марапаттар мен танылу
Берік Уәли журналистика, мемлекеттік және қоғамдық қызметіндегі еңбегі үшін түрлі марапаттар мен сый-жолдамаларға ие болды:- «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығы (2011)
- «Құрмет» ордені (2019)
- «Парасат» ордені (2024)
- Қазақстан Президентінің Алғысы (2021)
- Президент Әкімшілігінің «Мінсіз қызметі үшін» төсбелгесі (2022)
- Сонымен қатар бес мерекелік медаль бар.
Берік Уәлидің шығармашылық қызметінің ерекшелігі — өтпелі журналистік тілден мемлекеттік коммуникациялар мен басқару саласына өту. Яғни, ақпарат құралдарында тек эфир, контент өндіруші ғана емес, құрылымдық өзгерістерге, мемлекеттік имидж, PR-саясатқа жауапты тұлғаға айналды.
Общественные и политические взгляды
Берік Уәлидің қоғамдық және саяси көзқарастары туралы тікелей айтылған сөздер мен мәлімдемелер көп емес, бірақ оның қызметі мен шығармашылығы арқылы белгілі үрдістер мен ұстанымдарды аңғаруға болады.
- Ақпараттық ашықтық және сындарлы журналистика
Журналистік бағдарламалары оның қоғамдық мәселелерді талдау, сындарлы пікірлерге мүмкіндік беру принципіне сүйенеді. Мысалы, «Еркін сөз», «Дода», «Бетпе-бет» сияқты бағдарламаларда түрлі көзқарастар ұсынылған, қоғамдағы мәселелернің түпкі себептері талқыланады. Бұл — азаматтық қоғам үшін маңызды. - Мемлекеттік рөл мен мемлекеттік ақпарат құзіреті
Кейінгі жылдардағы қызметтері — Президенттің баспасөз хатшысы, «Хабар» агенттігі басқарма төрағасы, әкім — барлық жерде мемлекеттік ақпарат саясатын үйлестіру, қоғаммен байланыс, мемлекеттік стратегияны насихаттау ролін атқарды. Ол ақпараттық саясаттың мемлекеттің имиджі, қоғамдық сенім, тіл мәселелері, мәдени сәйкестік сияқты салада біртұтас болуының маңызын түсінеді. - Ұлттық сана мен тіл саясаты
Ауылдан шыққан, қазақ тілінде білім алған, қазақ мәдениеті мен дәстүріне құрметпен қарайтын адам ретінде Берік Уәли үшін қазақтың тілдік және мәдени ерекшеліктерін сақтау, дамыту — маңызды бағыт. Бұл ұстаным теле-эфирде, аймақтық қызметтерде де көрінеді. - Саяси бейтараптық пен институттарға сенім
Журналист ретінде ұлттық партиялар мен билік органдарымен тығыз жұмыс істеуіне қарамастан, журналистикада ресми билікке тәуелділік те сындарға себеп болуы мүмкін екендігін түсінеді. Бірақ оның мансап жолы әдетте мемлекеттік қызмет шеңберінде болғандықтан, қоғамдық пікірде оның саяси партиялық белсенділігі тым ашық емес. - Ішкі саясат, дін ісі, адам құқығы
Ішкі саясат және дін істері басқармаларының жетекшісі болған кезде, оның жұмысы халықтың діни, мәдени, этникалық құндылықтарын сақтауға, мемлекеттік-қоғамдық келісімге үлес қосуға бағытталған. Бұл да оның саяси көзқарасында плюрализм, келісім, қоғамдық тұрақтылық секілді концепциялар бар екенін көрсетеді.
Личная жизнь
Жеке өміріне қатысты мәліметтер қоғамдық дереккөздерде шектеулі, бірақ мынадай негізгі деректер белгілі:
- Отбасы жағдайы: Берік Уәли женат (осаған некелі).
- Балалары: бес баласы бар.
- Тіл білімі: қазақ және орыс тілдерін жақсы меңгерген.
Жеке өмірінде, қоғамдық және кәсіби міндеттерінің көптігі ескерілсе де, отбасы оның жеке тұлғалық тепе-теңдігін сақтауға көмектесіп отыр деген пікір бар. Ол көпшілік алдында сөйлеу, қоғамдық іс-шараларға қатысу арқылы белгілі бір имидж қалыптастырғанымен, отбасы жайлы ақпаратты шектеп ұстауды жөн көреді.
Оған қоса, білім мен кәсіби өсуінен бөлек, жеке қасиеттері: еңбекқорлық, жүйелілік, тілектерді нақты мақсатқа жеткізу қабілеті, коммуникацияда икемділік — оның жеке портретін толықтырады.
Наследие и значение
Берік Уәлидің елге, журналистикаға және мемлекеттік басқару жүйесіне қалдырған мұрасы бірнеше бағытта көрінеді:
- Ақпараттық мәдениет пен журналистикадағы үлгі
Ол журналистикада өң мен көлеңке емес, қоғамдық мәселелерді ашық айтуға, түрлі пікірлерді жеткізуге мүмкіндік беретін бағдарламалар арқылы ақпараттық мәдениеттің өзгеруіне ықпал етті. Бұл талпыныс — елдегі БАҚ-тың сенімділігі, азаматтардың ақпаратқа қол жеткізуі үшін маңызды. - Мемлекеттік коммуникациялар жүйесінің дамуы
Президенттің баспасөз хатшысы, агенттік басқарушы, әкімдік қызметтері кезінде оның жұмыстары мемлекеттік коммуникацияларды жүйелендіру, мемлекеттің ішкі және сыртқы имиджін үйлестіру, ақпараттық саясатты оңтайландыру жолдарын іздеумен байланысты болды. - Аймақтық басқару тәжірибесі
Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан (қазіргі Түркістан облысы секілді аймақтар) ішкі саясат саласын басқару, әкімдіктің қоғамдық, тілдік, мәдени бағыттағы қызметтерін үйлестіру бағытындағы тәжірибесі аймақтардағы мемлекеттік-қоғамдық жұмыстың сапасын арттыруға үлес қосты. - Мәдени және тілдік сәйкестік
Қазақ тілін, мәдениетін, ауылдық және жергілікті тұрмыс салтын бағалау, оны мемлекеттік саясатқа, БАҚ-қа енгізу — оның қызметінің артықшылығы. Ол мәдени сәйкестік пен ұлттық құндылықтарды жоғалтпай, заманауи әлемде олардың рольін арттыруға бағытталған іс-әрекеттердің авторы болып табылады. - Жастарға үлгі болу
Жас журналистер, мемлекеттік қызметкерлер, БАҚ мамандары арасында білімге, еңбекке, қызметке деген жауапкершілік, кәсібилік, этика сияқты қасиеттері арқылы үлгі көрсетті. Оқу мен ізденісті тоқтатпай, түрлі салаларда өсуге тырысатын жастар үшін оның жолы ынталандыру көзі.
