Өлшем бірліктерін қалай дұрыс аударуға болады?

Күнделікті өмірімізде біз түрлі өлшем бірліктерімен жиі ұшырасамыз: метр, килограмм, литр, секунд және тағы басқалары. Бір елден екінші елге немесе бір жүйеден екінші жүйеге көшкенде, бұл бірліктерді дұрыс және нақты аудару үлкен маңызға ие болады. Сонымен, өлшем единица қалай аударады деген сұраққа кеңірек тоқталайық.

Неліктен өлшем бірліктерін аудару маңызды?

Әр түрлі елдер әртүрлі өлшем жүйелерін қолданады. Мысалы, АҚШ-та фунт, дюйм, галлон сынды ағылшын жүйесі жиі қолданылады, ал Қазақстан мен Еуропа елдерінде метрлік жүйе кең таралған. Егер сіз халықаралық саудамен айналыссаңыз, шетелдік рецептпен тамақ пісірсеңіз немесе ғылыми зерттеумен шұғылдансаңыз, өлшемдерді дұрыс аудару – табыстың кілті.

Екі негізгі өлшем жүйесі

1. Метрлік жүйе (SI – Халықаралық жүйе):
   • Метр (ұзындық)
   • Килограмм (салмақ)
   • Литр (көлем)
   • Цельсий градусы (температура)
2. Империялық жүйе (ағылшын жүйесі):
   • Дюйм, фут, ярд, миль
   • Унция, фунт
   • Галлон, кварт, пинта
   • Фаренгейт градусы

Аударуда жиі кездесетін мысалдар

Ұзындық:

• 1 дюйм ≈ 2.54 см
• 1 фут ≈ 0.3048 м
• 1 миль ≈ 1.609 км

Салмақ:

• 1 фунт ≈ 0.4536 кг
• 1 унция ≈ 28.35 г

Көлем:

• 1 галлон ≈ 3.785 литр
• 1 пинта ≈ 0.473 литр

Температура:

• Фаренгейттен Цельсийге: °C = (°F − 32) × 5⁄9
• Цельсийден Фаренгейтке: °F = (°C × 9⁄5) + 32

Аудармада жиі жіберілетін қателіктер

• Жалпы атауды нақты бірлікпен шатастыру. Мысалы, «грамм» деген сөзді «килограмм» деп қабылдау.
• Дәлдікке мән бермеу. Ғылыми немесе техникалық салаларда өлшемнің нақты болуы – өте маңызды.
• Қысқартуларды дұрыс түсінбеу. Мысалы, «oz» – унция, ал «oz. fl.» – сұйық унция, бұл екеуі мүлде әртүрлі.

Қалай дұрыс аударуға болады?

1. Сенімді дереккөздерді пайдаланыңыз. Интернетте көптеген өлшем түрлендіргіштер бар, мысалы:

• convertunits.com
• unitconverters.net

2. Контекстті ескеріңіз. Мысалы, “ounce” сөзі салмақты да, көлемді де білдіруі мүмкін. Қайсы екенін мәтіннен түсіну керек.

3. Автоматтандырылған құралдарды тексеріңіз. Кейде онлайн калькуляторлар дұрыс жұмыс істемей қалуы мүмкін. Бірнеше дереккөзбен салыстырыңыз.

4. Терминологияға мұқият болыңыз. Әсіресе техникалық аудармада өлшем атауларын қате қолдану бүкіл жобаның мәнін бұзуы мүмкін.

Кәсіби аудармашыларға арналған кеңестер

• Тұрақты түрде жаңарып отыру. Өлшем бірліктеріне қатысты стандарттар өзгеріп отыруы мүмкін.
• Халықаралық стандарттарға сүйену. ISO және SI жүйелері – сенімді негіз.
• Тілдің ерекшеліктерін ескеру. Қазақ тілінде кейбір бірліктер өзгеріссіз қалса да (метр, килограмм), кейбіреулерінің баламалары бар (мысалы, дюйм – “солқым” деп аударылатын тұстар бар, бірақ кең таралмаған).

Мектеп оқушылары мен студенттерге пайдалы кеңестер

• Кесте жасаңыз. Жиі қолданылатын бірліктердің түрленуін жазып қойсаңыз, жаттап алу оңайырақ.
• Жаттығу арқылы меңгеріңіз. Мысалы, 1 галлон қанша литр екенін білу үшін нақты есеп шығарып көріңіз.
• Сабақ пен тапсырмаларды орындағанда нақты болыңыз. Көбінесе оқушылар шамамен есептей салады, бұл – үлкен қате.