Экономикалық интеграция дегенді қалай түсінемін – Толық түсінік

Экономикалық интеграция – бұл әртүрлі елдердің экономикалық ынтымақтастық орнатып, ортақ нарық, бірыңғай ережелер және ортақ экономикалық саясат арқылы өзара байланысын нығайту процесі. Қазіргі жаһандану дәуірінде экономикалық интеграция әлем елдері арасындағы сауда-саттықты, инвестицияларды және экономикалық өсуді жеделдетудің маңызды құралына айналды.

Экономикалық интеграцияның мәні мен маңызы

Экономикалық интеграция – тек мемлекеттер арасындағы экономикалық байланыс емес, бұл ортақ мақсаттар мен мүдделерге негізделген одақ. Оның басты мақсаты – тауарлар мен қызметтердің еркін қозғалысын қамтамасыз ету, кедендік тосқауылдарды жою және бірлескен экономикалық жобаларды дамыту.

Экономикалық интеграцияның кезеңдері

Экономикалық интеграция бірнеше кезеңнен тұрады:

• 1. Еркін сауда аймағы: Қатысушы елдер арасындағы кедендік баж салығын төмендету немесе толық жою. Мысалы, NAFTA (Солтүстік Америка еркін сауда келісімі).
• 2. Кедендік одақ: Еркін сауда аймағына қосымша үшінші елдерге бірыңғай кедендік тариф енгізіледі. Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) – осының жарқын мысалы.
• 3. Ортақ нарық: Капитал, жұмыс күші, тауарлар мен қызметтердің еркін қозғалысы қамтамасыз етіледі.
• 4. Экономикалық одақ: Бірыңғай экономикалық саясат пен ортақ валюта енгізіледі. Еуропалық Одақ (ЕО) – толық интеграция үлгісі.
• 5. Толық интеграция: Экономикалық саясат қана емес, салық, әлеуметтік және құқықтық жүйелер де ортақ болады.

Экономикалық интеграцияның артықшылықтары

Экономикалық интеграция көптеген артықшылықтар әкеледі:

• 1. Нарықтың кеңеюі: Елдер арасындағы сауда-саттық көлемі артады.
• 2. Инвестиция тарту: Ірі нарықтар инвесторлар үшін тартымды болады.
• 3. Бәсекеге қабілеттілікті арттыру: Ортақ нарықтағы бәсеке сапаны арттыруға ықпал етеді.
• 4. Ортақ инфрақұрылым: Көлік, энергетика және байланыс жүйелері дамиды.
• 5. Бағаның төмендеуі: Кедендік тосқауылдардың жойылуы тауарлардың арзандауына әкеледі.

Экономикалық интеграцияның кемшіліктері

Интеграцияның жағымды жақтарымен қатар, кейбір кемшіліктері де бар:

• 1. Тәуелділік: Кіші мемлекеттер ірі елдердің экономикалық саясатына тәуелді болуы мүмкін.
• 2. Жергілікті өндірістің әлсіреуі: Шетелдік өнімдермен бәсекелесе алмаған кейбір салалар күйреуі мүмкін.
• 3. Шешім қабылдаудағы қиындықтар: Ортақ шешімге келу көп уақыт алады.
• 4. Жұмыссыздық: Кейбір салалардағы өндіріс тоқтап, жұмыс орындары қысқаруы мүмкін.

Қазақстан және экономикалық интеграция

Қазақстан – экономикалық интеграция процестерінің белсенді қатысушысы. Елдің басты интеграциялық бағыттары мыналар:

• 1. Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО): Қазақстанның Ресей, Беларусь, Армения және Қырғызстанмен экономикалық байланысын нығайтады. Ортақ нарық пен бірыңғай экономикалық ережелер енгізілген.
• 2. Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ): Қазақстан жаһандық сауда ережелеріне қосылып, экспорттық мүмкіндіктерін кеңейтті.
• 3. Түркі мемлекеттерінің ұйымы: Қазақстан ортақ түркі нарығын дамытуға атсалысуда.

Экономикалық интеграцияның Қазақстанға әсері

Позитивті жақтары:

• Сауда айналымының артуы: ЕАЭО аясында Қазақстанның сауда көлемі ұлғайды.
• Инфрақұрылымдық жобалар: Транзиттік дәліздер мен жаңа жолдар салынды.
• Инвесторлар тарту: Бірлескен кәсіпорындар мен инвестициялық жобалар көбейді.

Теріс жақтары:

• Ішкі нарықтағы бәсеке: Қазақстандық кәсіпорындар арзан импорттық тауарлармен бәсекелесуге мәжбүр.
• Теңгенің тұрақсыздығы: Аймақтық экономикалық мәселелер ұлттық валютаның құнсыздануына әсер етті.