Электрон санын қалай табады: Толық нұсқаулық
Электрон саны – атом немесе ионның негізгі қасиеттерінің бірі. Ол химиялық реакциялар мен физикалық процестердің механизмін түсінуге көмектеседі. Сондықтан бұл тақырыпты зерттеу маңызды әрі қызықты. Бұл мақалада біз «электрон санын қалай табады?» деген сұраққа жауап беріп, атомның құрылымын анықтауға қажетті мәліметтерді талқылаймыз.
Атом құрылымын түсіну
Әрбір атом үш негізгі бөлшектен тұрады:
- Протондар – оң зарядталған бөлшектер.
- Нейтрондар – электр зарядсыз бөлшектер.
- Электрондар – теріс зарядталған бөлшектер.
Электрондар атом ядросының айналасында қозғалып, белгілі бір энергетикалық деңгейлерде орналасады. Атомның электрон саны оның химиялық элементке тиесілі екенін көрсетеді және периодтық жүйедегі орнын анықтайды.
Электрон санын анықтаудың негізгі жолдары
Электрон санын анықтау үшін бірнеше әдіс қолданылады. Мұнда біз олардың ең маңыздысы мен жиі қолданылатындарын қарастырамыз.
1. Периодтық жүйеге сүйену
Элементтердің периодтық жүйесі – химиялық элементтердің қасиеттері мен құрылымын түсінуге арналған ең қолайлы құрал. Әрбір элементтің атом нөмірі бар, бұл оның ядросындағы протондардың санын көрсетеді. Егер атом электрбейтарап болса, оның электрон саны протон санына тең.
Мысалы:
Сутегі (H) элементінің атом нөмірі – 1. Демек, сутегі атомында бір протон және бір электрон бар.
2. Иондардың электрон санын анықтау
Электрон санын анықтау кезінде элементтің иондығы ескеріледі. Егер атом электрон жоғалтса, ол оң зарядталған ионға айналады. Ал егер электрон қосылса, теріс зарядты ион пайда болады.
Мысалы:
- Натрий (Na) элементі электрон жоғалтқан кезде Na⁺ ионы пайда болады. Натрийдің атом нөмірі – 11, бірақ Na⁺ ионының электрон саны – 10.
- Хлор (Cl) элементі электрон қосқанда Cl⁻ ионына айналады. Хлордың атом нөмірі – 17, ал Cl⁻ ионының электрон саны – 18.
3. Электрондық конфигурацияны қолдану
Электрондардың энергетикалық деңгейлерге таралуын зерттеу электрон санын табуға көмектеседі. Әрбір деңгей белгілі бір максималды электрон санын ұстай алады:
- Бірінші деңгей – 2 электрон
- Екінші деңгей – 8 электрон
- Үшінші деңгей – 18 электрон
Электрондық конфигурация элементтің химиялық қасиеттерін анықтауға мүмкіндік береді.
Мысалы:
Көміртек (C) элементінің атомдық нөмірі – 6. Оның электрондық конфигурациясы:
1s² 2s² 2p².
Электрон санын қалай табады: Мысалдар
Электрон санын есептеудің нақты мысалдарын қарастырайық.
Мысал 1: Оттегі атомы
Оттегінің атомдық нөмірі – 8. Егер ол электрбейтарап болса, онда электрон саны да 8-ге тең болады. Егер оттегі ионға айналса (O²⁻), ол екі қосымша электрон алады, сондықтан электрон саны 10 болады.
Мысал 2: Магний атомы
Магнийдің атомдық нөмірі – 12. Электрбейтарап атомның электрон саны да 12. Егер магний екі электрон жоғалтса (Mg²⁺), электрон саны 10-ға дейін азаяды.
Электрон санын табудағы маңызды ұғымдар
Атомдық нөмір және масса
Атомдық нөмір – элементтің негізгі сипаттамасы, ол протондар санын көрсетеді. Электрон санын табу үшін бұл нөмірді ескеру қажет.
Валенттік электрондар
Энергетикалық деңгейдің сыртқы қабатында орналасқан электрондар химиялық реакциялар кезінде белсенді рөл атқарады. Олар элементтің валенттілігін анықтайды.
Иондар
Электрон саны тек электрбейтарап атомдарда протон санына тең. Иондардың электрон саны зарядқа байланысты өзгереді:
- Оң зарядта (катиондар) электрон саны азаяды.
- Теріс зарядта (аниондар) электрон саны көбейеді.
Химиядағы электрон санының рөлі
Электрон саны тек атомның құрылымын түсінуге ғана емес, сонымен қатар химиялық реакцияларды болжауға да мүмкіндік береді. Электрон саны:
- Химиялық байланыстардың типін анықтайды.
- Реакция механизмдерін түсінуге көмектеседі.
- Элементтердің химиялық қасиеттерін сипаттайды.
Электрон санын қалай табады? деген сұрақты терең зерттеу арқылы біз атомдардың және молекулалардың әрекетін жақсырақ түсіне аламыз.
Қорытынды
Электрон санын табу – химиядағы маңызды мәселелердің бірі. Бұл процесс атомдық нөмірді, ион зарядын және электрондық конфигурацияны ескере отырып жүргізіледі. Электрон санын қалай табады? деген сұраққа жауап беру үшін периодтық жүйені, иондардың құрылымын және электрондық конфигурацияны зерттеу қажет. Осылайша, біз атомдық құрылымды тереңірек түсініп, химиялық реакцияларды болжауға мүмкіндік аламыз.
