Елімізде мұнай өндіру қалай жүзеге асады – Қазақстандағы мұнай өндірісі

Қазақстан – әлемдегі ең ірі мұнай өндіруші елдердің бірі. Мұнай өнеркәсібі ел экономикасының негізгі тіректерінің бірі болып табылады. Қазақстанның мұнай қоры шамамен 30 миллиард баррельді құрайды және ол әлемдегі ең ірі мұнай экспорттаушылардың қатарында. Осы мақалада елімізде мұнай өндірудің қалай жүзеге асатынын қарастырамыз.
1. Мұнай кен орындарының ашылуы мен зерттелуі
Мұнай өндіру процесі жер қойнауынан кен орындарын зерттеуден басталады. Геологиялық барлау жұмыстары мұнайдың орналасқан жерін анықтау үшін қажет. Бұл кезеңде геофизикалық зерттеулер, сейсмикалық барлау және бұрғылау жұмыстары жүргізіледі. Қазақстанда Қашаған, Теңіз, Қарашығанақ сияқты алып мұнай кен орындары бар, олардың әрқайсысы ел экономикасына айтарлықтай үлес қосады.
2. Мұнайды өндіру әдістері
Мұнай өндірудің бірнеше әдістері бар, олардың ішінде кең тарағандары:
- Бастапқы өндіру – мұнай табиғи қысыммен немесе сорғының көмегімен ұңғымалар арқылы өндіріледі.
- Қосымша әдістер – мұнай қабаттарына су, газ немесе химиялық реагенттер айдау арқылы өндіру көлемін арттыруға мүмкіндік береді.
- Термиялық әдістер – мұнайдың тұтқырлығын азайту үшін оған жылу жіберу арқылы өндірілетін тәсіл.
Қазақстанда мұнай өндірудің негізгі бөлігі Теңіз және Қашаған кен орындарында жүзеге асады, ал Қарашығанақта газ конденсатымен бірге мұнай да өндіріледі.
3. Мұнайды тасымалдау және өңдеу
Өндірілген мұнай өңдеу зауыттарына немесе экспортқа жіберіледі. Қазақстанда үш ірі мұнай өңдеу зауыты бар:
- Атырау мұнай өңдеу зауыты
- Павлодар мұнай өңдеу зауыты
- Шымкент мұнай өңдеу зауыты
Мұнай құбырлары арқылы тасымалдау – ең қауіпсіз және тиімді әдіс. Қазақстанның мұнайын экспорттау үшін “Каспий құбыр консорциумы” (КҚК), “Атырау – Самара”, “Баку – Тбилиси – Жейхан” сияқты халықаралық құбыр желілері пайдаланылады. Сондай-ақ, теміржол және танкерлер арқылы тасымалдау да маңызды рөл атқарады.
4. Мұнай өндірудің қоршаған ортаға әсері
Мұнай өндіру экологиялық салдарға да алып келеді. Қоршаған ортаға тигізетін негізгі әсерлері:
- Атмосфераға зиянды газдардың шығуы;
- Топырақ пен судың ластануы;
- Биологиялық әртүрлілікке қауіп төндіру;
- Радиоактивті қалдықтар мен өндіріс қалдықтарының жиналуы.
Қазақстанда бұл мәселелерді шешу үшін “Жасыл экономика” тұжырымдамасы енгізіліп, мұнай компанияларынан экологиялық нормаларды сақтау талап етіледі.
5. Мұнай өнеркәсібінің экономикалық маңызы
Қазақстан экономикасының 50%-дан астамы мұнай және газ өнеркәсібімен байланысты. Мұнай экспорты ел бюджетінің басым бөлігін құрайды және мемлекеттің дамуына ықпал етеді. Энергетикалық ресурстарды тиімді басқару – еліміздің экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз ететін басты факторлардың бірі.