Гитара жасайтын шеберді қалай атайды?

Музыка — жанның тілі. Әсіресе, гитараның үні жүрекке жақын, жылы естіледі. Бірақ біз бұл аспапты қолымызға ұстағанда, оның ар жағында қаншама еңбек, шеберлік пен шығармашылық жатқанын жиі ескере бермейміз. Бұл музыкалық шедеврді өмірге әкелетін адам – ерекше кәсіп иесі. Сонымен, гитара жасайтын шеберді қалай атайды?

Шеберліктің тамыры: ағаштан әуенге дейін

Гитара жасау – жай ғана ағашты кесіп, ішек тағып қою емес. Бұл – нақты ғылым мен нәзік өнердің қосындысы. Әуелі гитараның корпусын жасайтын ағаш таңдалады. Ол көп жағдайда маңдай термен жиналған сапалы ағаш түрлері: емен, махагони, кедр немесе раушан ағашы болуы мүмкін. Бұл материал гитараның үніне, тербелісіне және сапасына тікелей әсер етеді.

Келесі кезең – гитараның формасын дәл есептеп жасау. Бұл жерде әр миллиметр маңызды. Бір кішкентай ауытқу — аспаптың дыбысын бұзуы мүмкін. Сол себепті, гитара жасаушы шеберлер жоғары деңгейдегі дәлдікпен жұмыс істейді. Олар геометрияны, акустиканы, ағаш өңдеуді жетік меңгерген болуы тиіс.

Шебердің жүрегімен жасалған аспап

Гитара – тек техникалық құрылым емес. Ол – шебердің жан дүниесін бейнелейтін туынды. Жасау барысында әр шебер өз қолтаңбасын қалдырады. Бірі гитараға ерекше өрнек түсіреді, енді бірі грифтің формасын өзгеше етіп жасайды. Бұл элементтер тек әсемдік үшін емес, орындаушыға ыңғайлы болу үшін де өте маңызды.

Көптеген кәсіби музыканттар арнайы тапсырыспен гитара жасатады. Бұл кезде шебер орындаушының қолының өлшемін, стиль ерекшелігін, тіпті музыка жанрын да ескереді. Осылайша, әрбір гитара жеке адамға бейімделіп жасалады.

Терминология: гитара жасаушыны қалай атаймыз?

Осындай күрделі әрі нәзік өнермен айналысатын адам арнайы атауға лайық. Гитара жасайтын шеберді лютиер деп атайды. Бұл сөз француз тілінен шыққан “luth” (люта — ежелгі ішекті аспап) сөзінен тараған. Лютиер – тек гитара емес, барлық ішекті музыкалық аспаптарды жасай алатын шебер. Бірақ бүгінде бұл атау гитарамен тікелей байланысты жиі қолданылады.

Лютиер болу үшін не қажет?

Лютиер мамандығы – бір күнде үйреніп алатын кәсіп емес. Бұл – жылдар бойы жинақталған тәжірибе мен білімнің жемісі. Әдетте, шеберлер бұл өнерді ұстаздарынан үйренеді немесе арнайы музыкалық аспап жасау мектебінде оқиды.

Лютиер болу үшін мыналар қажет:

• Ағаш өңдеу дағдысы – аспаптың барлық бөліктері дәл, әрі тегіс жасалуы керек.
• Дыбыс заңдылықтарын білу – акустика, резонанс, тербеліс сынды физикалық ұғымдарды игеру.
• Сезімталдық – әрбір ағаш бөлігіне ерекше көңіл бөлу, оның мінезін түсіну.
• Сабыр мен төзім – бір гитараны жасауға апта, кейде айлар кетуі мүмкін.

Қолмен жасалған гитараның артықшылығы

Қазіргі таңда зауытта жасалған гитаралар кең таралған. Олар арзанырақ әрі тез жасалады. Бірақ кәсіби музыканттар қолмен жасалған гитараларға басымдық береді. Неге?

• Жоғары сапа – әр бөлшек мұқият тексеріледі.
• Тұрақты дыбыс – жақсы жасалған гитара жылдар бойы әсем үнін жоғалтпайды.
• Жеке ерекшелік – әр аспап бірегей әрі орындаушыға ыңғайлы.

Қазақстандағы лютиерлер

Бүгінгі таңда Қазақстанда да талантты лютиерлер аз емес. Олар шетелден де тапсырыстар қабылдайды, өз брендін қалыптастырып жатыр. Көптеген шеберлер дәстүрлі қазақ аспаптарын да заманауи стильде жаңғыртып, гитарамен үйлестіре жасайды.

Бұл сала елімізде енді-енді дамып келе жатқанымен, үлкен әлеуетке ие. Жас таланттар лютиер болуға қызығушылық танытып, арнайы курстар мен шеберлік сабақтарына қатысып жүр. Бұл – қазақ шеберлерінің әлемдік сахнада да танылуына жол ашады.