GPA қалай есептеледі: Жай және түсінікті тәсіл
Бүгінде білім беру жүйесінде студенттердің үлгерімін бағалаудың түрлі тәсілдері бар. Солардың бірі — халықаралық стандартқа сай GPA жүйесі. Бұл көрсеткіш көптеген жоғары оқу орындарында студенттің оқу жетістігін сандық мәнмен сипаттайды және шетелдік университеттерге оқуға түсу, шәкіртақы алу немесе академиялық деңгейін бағалау үшін аса маңызды рөл атқарады. Сонымен, GPA қалай есептеледі? Осы сұраққа егжей-тегжейлі жауап беріп көрейік.
GPA дегеніміз не?
GPA (Grade Point Average) — студенттің белгілі бір оқу кезеңіндегі орташа балын білдіретін жүйе. Ол сандық шкаламен (көбінесе 4.0 шкаласы) өлшенеді. Бұл жүйе әрбір пән бойынша алынған бағаның салмағын ескере отырып, жалпы орташа көрсеткішті анықтауға мүмкіндік береді.
GPA есептеу не үшін қажет?
GPA көрсеткіші оқу барысында бірнеше маңызды мақсаттарға қызмет етеді:
- Студенттің оқу жетістігін объективті бағалау. Бұл жүйе жеке пәндердегі емес, жалпы оқу деңгейін көруге көмектеседі.
- Шәкіртақы тағайындау, үздік студенттерді анықтау.
- Магистратура немесе шетелдік ЖОО-ға қабылдау кезінде талапкердің білім деңгейін салыстыру.
- Академиялық кеңес беру және көмек көрсету үшін оқытушыларға бағыт береді.
GPA қалай есептеледі: қадамдар
Енді GPA қалай есептелетінін нақты мысал арқылы қарастырайық. Негізгі қағида – әр пән бойынша алынған баға мен сол пәннің кредит саны ескеріледі.
1-қадам: Бағаларды баллға айналдыру
Әр университетте әртүрлі шкала қолданылуы мүмкін, бірақ ең жиі кездесетін GPA шкаласы:
| Баға (әріптік) | Балл (GPA шкаласы) |
|---|---|
| A | 4.0 |
| B | 3.0 |
| C | 2.0 |
| D | 1.0 |
| F | 0.0 |
Мысалы, “A” алған студент сол пән үшін 4.0 балл алады.
2-қадам: Кредит саны бойынша есептеу
Әр пәннің өз салмағы – кредит саны болады. Көп жағдайда күрделі немесе ұзақ мерзімді пәндер көбірек кредитке ие болады. GPA есептеу кезінде бұл көрсеткіш маңызды рөл атқарады.
3-қадам: Балл мен кредитті көбейту
Әр пән үшін алынған GPA баллын сол пәннің кредит санына көбейтеміз.
4-қадам: Жалпы баллды табу
Барлық пәндердің балл x кредит көбейтіндісін қосып шығамыз.
5-қадам: Жалпы кредит санына бөлу
Жалпы балл санын барлық кредит санына бөлеміз. Осылайша GPA көрсеткіші шығады.
Мысал арқылы түсіндіру
Студент келесі пәндер бойынша оқыды делік:
| Пән | Баға | Балл | Кредит | Балл x Кредит |
|---|---|---|---|---|
| Математика | A | 4.0 | 3 | 12.0 |
| Тарих | B | 3.0 | 2 | 6.0 |
| Физика | C | 2.0 | 4 | 8.0 |
| Қазақ тілі | A | 4.0 | 2 | 8.0 |
Жалпы балл: 12 + 6 + 8 + 8 = 34
Жалпы кредит саны: 3 + 2 + 4 + 2 = 11
GPA = 34 / 11 ≈ 3.09
Осылайша, студенттің GPA көрсеткіші — 3.09, яғни жақсы деңгейде деп бағаланады.
GPA-ның жоғары болуына не әсер етеді?
Студенттердің GPA көрсеткішін жоғары деңгейде ұстауына көмектесетін бірнеше фактор бар:
- Тұрақты оқу тәртібі – сабақты жібермей қатысу, тапсырмаларды уақытылы орындау.
- Тиімді уақытты басқару – емтихан алдында дайындықты ертерек бастау.
- Курс таңдау кезінде мұқият болу – өзіңе сәйкес келетін және қызықтыратын пәндерді таңдау.
- Қосымша көмек алу – мұғаліммен кеңесу, репетитор жалдау.
GPA төмен болса не істеу керек?
Егер GPA күткеннен төмен болса, уайымдауға негіз жоқ. Бұл жағдайдан шығудың жолдары бар:
- Қайта тапсыру: кейбір университеттер GPA-ны көтеру үшін бұрын алған пәндерді қайта оқуға мүмкіндік береді.
- Жоспар құру: келесі семестрде жоғары баға алуға бағытталған оқу жоспарын құру.
- Академиялық кеңеске жүгіну: студенттік кеңесшілер GPA көтерудің нақты жолдарын ұсына алады.
GPA жүйесінің артықшылықтары
- Халықаралық танымалдық – көптеген елдерде мойындалған жүйе.
- Объективтілік – оқу жетістігін әділ көрсетеді.
- Уақыт бойынша салыстыруға мүмкіндік береді – әр семестрдегі өзгерісті бақылауға болады.
