Хронологиялық кесте қалай жасалады – Қарапайым қадамдар
Уақыт – ең қымбат ресурс. Қай кезеңде қандай маңызды оқиға болды, соның ретін нақты білу – тарихты түсінудің негізі. Бұл тек тарихшыларға ғана емес, оқушыларға, мұғалімдерге, зерттеушілерге, тіпті жоба жасаушылар мен жоспарлаушыларға да қажет. Сол себепті уақыт тізбегін нақты әрі жүйелі түрде көрсету үшін хронологиялық кесте жасау – таптырмас құрал.
Хронологиялық кесте дегеніміз не?
Хронологиялық кесте – белгілі бір оқиғаларды, деректерді немесе фактілерді олардың орындалу немесе болу уақытына қарай ретімен орналастыратын графикалық немесе мәтіндік құрылым. Бұл кестенің көмегімен күрделі тарихи процестерді түсіну, деректерді салыстыру немесе белгілі бір тақырып бойынша логикалық реттілік орнату әлдеқайда оңай болады.
Неліктен хронологиялық кесте қажет?
- Уақыт тәртібін сақтауға көмектеседі
Әрбір оқиғаның болған уақытын нақты білу – дереккөздермен дұрыс жұмыс істеудің кепілі. - Көру арқылы тез түсінуге мүмкіндік береді
Кестелік формат оқиғаны мәтіннен гөрі тез әрі нақты қабылдауға септігін тигізеді. - Салыстыру мен талдауды жеңілдетеді
Түрлі деректер мен оқиғалар арасындағы байланысты байқауға ыңғайлы. - Тарихи логиканы қалыптастырады
Оқиғалардың себеп-салдарын түсінуге көмектеседі.
Хронологиялық кесте қалай жасалады?
Міне, көпшілік іздейтін .хронологиялық кесте қалай жасалады деген сұрақтың нақты әрі практикалық жауабы:
1. Тақырып пен мақсатты анықтау
Ең алдымен, кесте қай тақырыпқа арналатынын және оның қандай мақсатта жасалатынын нақтылап алу керек. Мысалы:
- Қазақ хандығының құрылуы мен дамуы
- XX ғасырдағы Қазақстан тарихындағы негізгі оқиғалар
- Жобаның даму кезеңдері
Мақсат анық болса – мазмұн да жүйелі болады.
2. Уақыт шеңберін белгілеу
Кестеде қамтылатын уақыт аралығын нақтылау маңызды:
- Бір күн ішінде болған оқиғалар (мысалы, конференция бағдарламасы)
- Бір жыл немесе ғасыр бойындағы процестер
- Тұтас дәуір немесе тарихи кезең
Уақыт шекарасы тым кең болса, маңызды оқиғалар көмескіленіп кетуі мүмкін.
3. Ақпарат жинау және сұрыптау
Ендігі кезек – деректерді жинақтау. Ол үшін:
- Сенімді дереккөздерге сүйену
- Хронологияға нақты ықпал еткен оқиғаларды іріктеу
- Уақыты нақты көрсетілген оқиғаларды ғана енгізу
Ақпаратты сүзу – кестенің айқын әрі түсінікті болуына жол ашады.
4. Оқиғаларды уақыт ретімен орналастыру
Жинақталған деректерді уақыттың өсу реті бойынша орналастыру қажет. Көп жағдайда:
- Алдымен жыл, кейін ай, соңында күн көрсетіледі
- Ең көне оқиғадан бастап қазіргіге дейін тізіледі
Оқиғаларды шатастырмау үшін уақыт бірліктерін стандарттап қолданыңыз.
5. Кестені көрнекі форматта дайындау
Ақпараттың көркем әрі жүйелі берілуі – оны қабылдаудың негізгі шарты. Осы ретте:
- Кестені мәтіндік түрінде, кестелік форматта немесе инфографика түрінде жасауға болады
- Әр жолда оқиға мерзімі және қысқаша сипаттамасы көрсетіледі
- Қажет болса, суреттер мен сілтемелер де қоса беріледі
Мысалы:
| Жыл | Оқиға |
|---|---|
| 1465 | Қазақ хандығының құрылуы |
| 1731 | Әбілхайыр ханның Ресейге бодан болуы |
| 1991 | Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік алуы |
6. Қателерді тексеру және редакциялау
Кесте дайын болған соң:
- Мерзімдердің дұрыстығын тексеріңіз
- Қайталанатын немесе қажетсіз деректерді алып тастаңыз
- Орфографиялық және стилистикалық қателерді түзеу де маңызды
Тексерілген кесте – сенімді ақпарат көзі.
7. Қолдану және бөлісу
Кесте дайын болған соң оны:
- Сабақ барысында визуалды құрал ретінде қолдануға
- Жоба немесе баяндамада қосымша ретінде тіркеуге
- Әлеуметтік желіде немесе сайтта жариялауға болады
