Iлияс жансүгіров қалай қайтыс болды
Ілияс Жансүгіров – қазақ әдебиетінің көрнекті тұлғаларының бірі, қазақ поэзиясына жаңа леп әкелген ақын, жазушы, драматург. Оның шығармалары ұлттық руханияттың ажырамас бөлігіне айналды. Алайда оның өмірі қысқа болып, тағдыры ауыр болды.
Ілияс Жансүгіровтің өмір жолы
Ілияс Жансүгіров 1894 жылы қазіргі Алматы облысы, Ақсу ауданында дүниеге келген. Ол жас кезінен өнер-білімге құштар болып, қазақтың халық ауыз әдебиетімен сусындап өсті. Әуелі ауыл молдасынан сауат ашқан Ілияс кейін Верныйдағы (қазіргі Алматы) мұғалімдер семинариясында білім алды. Одан кейін ол Мәскеудегі Журналистика институтында оқып, әдеби және публицистикалық қызметпен айналысты.
Оның шығармалары қазақ халқының өмірін, тарихын, мәдениетін терең бейнеледі. «Құлагер» поэмасы – қазақ әдебиетінің алтын қорындағы үздік туындылардың бірі. Жансүгіров драматургия, проза, публицистика жанрларында да жемісті еңбек етті. Оның шығармаларында ұлттық сана, азаттық идеясы ерекше орын алды.
Сталиндік қуғын-сүргін және Ілияс Жансүгіровтің тағдыры
1930-жылдары Кеңес Одағында жаппай саяси қуғын-сүргін басталды. 1937-1938 жылдары Қазақстанда көптеген зиялы қауым өкілдері «халық жауы» деп айыпталып, жазықсыз жазаланды. Осы зұлмат жылдардың құрбандарының бірі Ілияс Жансүгіров болды.
1937 жылы оны НКВД қызметкерлері тұтқындап, жалған айыптар тағылды. Оған «ұлтшыл», «буржуазияшыл-ұлтшыл», «халық жауы» деген негізсіз кінәлар тағылды. Бұл кезеңде көптеген қазақ зиялылары нақақтан-нақақ қудаланып, сотсыз, тергеусіз өлім жазасына кесілді.
1938 жылдың 26 ақпанында Ілияс Жансүгіров Алматы қаласында атылды. Оның ісі саяси астармен қаралып, шынайы әділдік орнаған жоқ. Ақынның өмірі небәрі 44 жасында қыршын қиылды. Жансүгіровтің артында мол мұрасы қалса да, ол туралы ұзақ жылдар бойы ашық айтуға тыйым салынды.
Реабилитация және ақынның есімін жаңғырту
Тек 1957 жылы, Сталин қайтыс болғаннан кейін басталған қайта қарау процестері кезінде, Ілияс Жансүгіровтің ісі қайта қаралып, ақын толықтай ақталды. Оның шығармашылығы халыққа қайта ұсынылып, ол туралы жаңа зерттеулер жүргізілді. Бүгінде Жансүгіровтің еңбектері қазақ әдебиетінің алтын қазынасына енген.
Қазіргі уақытта оның аты мектептерге, көшелерге беріліп, мұражайлар ашылып, шығармалары қайта басылып шығып жатыр. Алматы қаласында және туған жері Ақсу ауданында оның есімімен аталған нысандар бар.
