Ильяс Есенберлин өмірбаяны – қазақ әдебиетінің ұлы тұлғасы
Ильяс Есенберлин – қазақ әдебиетінің ұлы тұлғасы, тарихи романдарымен қазақ халқының өткенін жаңғыртып, ұлттың рухани мұрасын сақтауға зор үлес қосқан жазушы. Оның шығармалары қазақ халқының тарихы мен мәдениетін терең зерттеп, оқырманға ұсынған шедеврлер болып табылады. Есенберлиннің өмірі мен шығармашылығы қазақ әдебиетінің алтын қорына енген, ұрпақтан ұрпаққа жететін мұра қалдырды.
Ильяс есенберлин өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Ильяс Есенберлин 1915 жылы 10 қаңтарда Ақмола облысының Атбасар қаласында дүниеге келген. Ол Алтай-Карпық руынан шыққан. 9 жасында оба ауруынан ата-анасынан айырылып, жетім қалған Ильяс балалар үйіне орналастырылды. Балалар үйінде жүріп, ол әдебиетке деген қызығушылығын оятып, қабілетін дамытты. Әдебиетке деген сүйіспеншілігі мен шығармашылыққа деген талпынысы осы кезеңде қалыптасты.
Білім алуы мен еңбек жолының басы
Ильяс Есенберлин 1930 жылдары Қызылорда қаласында интернатта білім алды. Кейін Алматыға келіп, Қазақ тау-кен металлургия институтының тау-кен факультетіне оқуға түсті. 1937 жылы Қазақстанның 1-ші съезіне делегат болып сайланып, қоғамдық жұмыстарға белсене қатысты. 1940 жылы институтты бітіріп, Жезқазғанға жұмысқа жіберілді. 1941 жылы Қызыл Армия қатарына шақырылып, Рига әскери училищесінде оқыды. 1942 жылы ауыр жарақат алып, 1943 жылы елге оралды.
Шығармашылығы мен қызметі
Ильяс Есенберлиннің шығармашылығы 1945 жылдан басталады. Алғашқы өлеңдері мен поэмалары жарық көрді. Соғыс жылдары «Айша», «Сұлтан» атты поэмаларын жазды. 1950 жылдары прозамен айналысып, «Адам туралы әңгіме» (1957), «Өзен жағасында» (1960) атты шығармаларын жазды. 1960 жылдары тарихи тақырыпқа бет бұрып, «Хан Кене» (1969), «Жағымды қылыш» (1971), «Отчаяние» (1973) атты романдарын жазды. Бұл шығармалар «Көшпенділер» атты тарихи трилогияны құрады.
Есенберлиннің шығармашылығы қазақ әдебиетінде жаңа бағыттың қалыптасуына ықпал етті. Оның тарихи романдары қазақ халқының тарихы мен мәдениетін терең зерттеп, оқырманға ұсынды. Ол қазақ әдебиетінде тарихи прозаның негізін қалаушы ретінде танылды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Ильяс Есенберлиннің қоғамдық және саяси көзқарастары оның өмірі мен шығармашылығында айқын көрініс тапты. Ол Қазақстанның тәуелсіздігі мен ұлттың рухани жаңғыруы үшін күресті. Оның шығармаларында қазақ халқының тарихы мен мәдениеті, ұлттық бірлігі мен тәуелсіздігі мәселелері басты орын алады. Есенберлиннің тарихи романдары қазақ халқының өткенін жаңғыртып, ұлттың рухани мұрасын сақтауға зор үлес қосты.
Жеке өмірі
Ильяс Есенберлиннің жеке өмірі де қызықты әрі мәнді. Ол Диляра Жүсіпбекова есімді қызға ғашық болып, екеуі 1945 жылы үйленді. Диляраның әкесі 1937 жылы репрессияға ұшыраған, бұл жағдай Ильястың өміріне қиындықтар әкелді. 1951 жылы Ильяс Есенберлин қызмет бабында асыра пайдалану айыбымен тұтқындалып, 5 жылға бас бостандығынан айырылды. Ол Қарақұм каналының құрылысында жұмыс істеді. 1953 жылы Сталин қайтыс болғаннан кейін, Есенберлин ақталып, қызметіне қайта оралды.
Ильяс Есенберлиннің отбасы мен жеке өмірі оның шығармашылығына да әсер етті. Оның әйелі Диляра Жүсіпбекова да әдебиетке жақын адам болған. Олар бірге шығармашылық жұмыстарды атқарып, бір-бірін қолдап отырды.
Мұрасы мен маңызы
Ильяс Есенберлиннің шығармашылығы қазақ әдебиетінің алтын қорына енді. Оның «Көшпенділер» трилогиясы қазақ халқының тарихы мен мәдениетін терең зерттеп, оқырманға ұсынды. Бұл шығармалар қазақ әдебиетінде жаңа бағыттың қалыптасуына ықпал етті. Есенберлиннің шығармалары көптеген тілдерге аударылып, әлемнің түрлі елдерінде оқылды. Оның шығармашылығы қазақ халқының тарихы мен мәдениетін әлемге танытты.
Ильяс Есенберлиннің есімі Қазақстанның көптеген қалаларында көшелерге, мектептерге берілген. Оның атымен аталған әдеби сыйлықтар мен мұражайлар бар. Бұл оның қазақ әдебиетіне қосқан зор үлесінің айғағы.
