Ілияс Жансүгіров өмірбаяны – ақын, жазушы, қоғам қайраткері
Ілияс Жансүгіров — қазақ әдебиетінің классигі, ақын, жазушы, драматург, қоғам қайраткері. Оның шығармашылығы қазақ әдебиетінің алтын қорына енген, ал өмірі мен тағдыры қазақ халқының ХХ ғасырдағы тарихи кезеңдерінің айнасы іспетті. Ақынның поэзиясы терең философиялық ойлармен, ұлттық рухпен, халықтың тағдырымен тығыз байланыста жазылған. Ілиястың өмірі мен шығармашылығы қазақ әдебиетінің дамуына зор үлес қосып, оның есімі ұрпақтан ұрпаққа жетіп келеді.
Іляс жансүгіров өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Ілияс Жансүгіров 1894 жылы 5 мамырда қазіргі Алматы облысының Ақсу ауданындағы №4 ауылда дүниеге келген. Анасы ерте қайтыс болып, әкесі Жансүгір оны тәрбиелеген. Әкесі Жансүгір — қолөнер шебері, ұста әрі күйші болған, қазақтың батырлық дастандарын жақсы білген. Ілияс әкесінен сауат ашып, алғашқы білімін алған. Әкесі оны ауыл молдасына бермей, өз қолымен оқытқан. Ілияс әкесінің тәрбиесін жоғары бағалап, оны өмір бойы құрметтеген.
Ілиястың балалық шағы ауылда өткен. Ол жас кезінен-ақ өлең-жырға құмар болып, ауыл ақындарымен жиі кездесіп, олардың өнерін тыңдаған. Бұл кезеңдер оның болашақта ақын болып қалыптасуына негіз болған.
Білім алу және шығармашылық жолының басталуы
Ілияс Жансүгіровтің білім жолы 1912 жылы Қарағаштағы «Мамания» мектебінде басталған. Бұл мектепте ол төрт жарым ай оқып, білім алған. Алайда түрлі себептермен оқуын жалғастыра алмай, ауылға қайтып оралған.
1919 жылы Ілияс Ташкентке барып, екі жылдық мұғалімдік курсты тәмамдаған. Оқуын бітірген соң, өз ауылында мұғалім болып қызмет атқарған. Одан кейін «Тілші» газетінде жұмыс істеп, журналистика саласында да тәжірибе жинақтаған. 1922 жылы Алматыда Қазақ ағарту институтының меңгерушісі болып тағайындалып, білім саласында да белсенді қызмет атқарған.
1925 жылы Мәскеуге барып, Коммунистік журналистика институтына оқуға түседі. 1928 жылы институтты бітіріп, «Еңбекші қазақ» газетіне қызметке жіберіледі. Осы кезеңде ол шығармашылықпен қатар қоғамдық жұмыстарға да белсене араласады.
Шығармашылық жолы мен жетістіктері
Ілияс Жансүгіровтің шығармашылық жолы 1920–1930 жылдары ерекше қарқын алған. Ол поэзия, проза, драма жанрларында көптеген туындылар жазған. Ақынның алғашқы жинағы 1928 жылы жарық көрген. Оның шығармалары қазақ әдебиетінің дамуына зор ықпал еткен.
Ілиястың поэзиясы терең философиялық ойлармен, ұлттық рухпен, халықтың тағдырымен тығыз байланыста жазылған. Оның «Құлагер» поэмасы қазақ әдебиетінің классикасына айналған. Бұл поэмада ақын Ақан серінің өмірі мен өнерін, қазақ халқының мәдениетін дәріптеген.
Ілияс Жансүгіровтің шығармашылығында қазақ халқының тарихы, мәдениеті, тұрмыс-тіршілігі кеңінен суреттелген. Оның «Дала» поэмасы Қазақстанның кең байтақ даласының көріністерін, табиғатын, халықтың өмірін бейнелейді. Бұл шығармаларда ақынның туған жерге, елге деген сүйіспеншілігі, ұлттық мақтанышы айқын көрінеді.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Ілияс Жансүгіров Кеңес өкіметі кезеңінде қоғамдық және саяси қызметтер атқарған. 1922 жылы Қазақ ағарту институтының меңгерушісі болып тағайындалып, білім саласында белсенді қызмет атқарған. 1928 жылы Мәскеудегі Коммунистік журналистика институтын бітіріп, «Еңбекші қазақ» газетіне қызметке жіберіледі. 1932 жылы Қазақстан Жазушылар одағының ұйымдастыру комиссиясының төрағасы болып сайланады. 1934 жылы өткен 1-съезде Қазақстан Жазушылар одағының алғашқы төрағасы болып сайланған. 1934–1937 жылдары Қазақ саяси баспасының редакторы болып қызмет етеді. 1933–1936 жылдары Қазақ АКСР Орталық атқару комитетінің мүшесі болған.
Ілияс Жансүгіровтің қоғамдық қызметі оның әдеби шығармашылығымен тығыз байланысты. Ол қазақ әдебиетінің дамуына зор үлес қосып, жас жазушыларға бағыт-бағдар көрсеткен. Ақынның шығармалары ұлттық әдебиеттің негізін қалаушылардың бірі ретінде бағаланады.
Жеке өмірі
Ілияс Жансүгіровтің жеке өмірі де қызықты әрі күрделі. Ол бірнеше рет үйленген. Бірінші әйелі Жәмилә Аманша Берентаева, екінші әйелі Бәтима Төребаева, үшінші әйелі Фатима Ғабитова болған. Оның ұлдары Жәнібек, Азат, Саят, Болат, қыздары Үміт және Ильфа болған.
Ілиястың балалары оның шығармашылығын жалғастырып, қазақ әдебиетіне өз үлестерін қосқан. Ақынның ұлы Азат Жансүгіров — белгілі жазушы, ал қызы Үміт Жансүгірова — ақын әрі жазушы болған. Олардың шығармалары Ілиястың әдеби мұрасын жалғастырып, ұрпақтан ұрпаққа жеткізуде маңызды рөл атқарған.
Мәдени мұрасы және маңызы
Ілияс Жансүгіровтің шығармашылығы қазақ әдебиетінің алтын қорына енген. Оның поэзиясы терең философиялық ойлармен, ұлттық рухпен, халықтың тағдырымен тығыз байланыста жазылған. Ақынның «Құлагер» поэмасы қазақ әдебиетінің классикасына айналған. Бұл поэмада ақын Ақан серінің өмірі мен өнерін, қазақ халқының мәдениетін дәріптеген.
Ілияс Жансүгіровтің шығармашылығында қазақ халқының тарихы, мәдениеті, тұрмыс-тіршілігі кеңінен суреттелген. Оның «Дала» поэмасы Қазақстанның кең байтақ даласының көріністерін, табиғатын, халықтың өмірін бейнелейді. Бұл шығармаларда ақынның туған жерге, елге деген сүйіспеншілігі, ұлттық мақтанышы айқын көрінеді.
Ілияс Жансүгіровтің шығармашылығы қазақ әдебиетінің дамуына зор ықпал еткен. Оның туындылары ұрпақтан ұрпаққа жетіп, қазақ халқының мәдени мұрасы ретінде сақталып келеді. Ақынның есімі ұрпақтан ұрпаққа жетіп, оның шығармалары қазақ әдебиетінің алтын қорына енген.
