Кәсіпкер емес деген кім? Мәдени және кәсіби ерекшеліктер

Кәсіпкерлік – бұл өз ісін бастауға және оны дамытуға ынталандырған тұлғалар үшін ерекше бір жол. Алайда қоғамда кәсіпкер ретінде қабылданбайтын адамдар да бар. Сонымен, кәсіпкер емес деген кім деген сұраққа жауап іздейтін болсақ, бұл тек бизнес иелерімен ғана байланысты емес, біршама кең түсінікке ие болады. Кәсіпкер емес адамды анықтауға көмектесетін бірнеше мәдени, тарихи, және әлеуметтік аспектілерге назар аударайық.

Мәдени және тарихи негізі

Кәсіпкерлік ұғымы Қазақстанда кейінгі онжылдықтарда дамыған болса да, ел тарихында шағын кәсіп иелері, қолөнершілер және базар саудагерлері ежелден болған. Кеңес дәуірінде, мысалы, жеке кәсіпкерлікке тыйым салынғандықтан, көп адамға тек мемлекеттік жұмыс беруші ретінде қызмет етуге тура келді. Сондықтан қоғамның едәуір бөлігі кәсіпкер емес санатына жатты. Бұл ұғымның қалыптасуында тарихи тұрғыдан бизнес иесі болмау немесе жеке кәсіппен айналыспау белгілі бір әлеуметтік нормалармен байланысқан.

Сонымен қатар, қазақ халқының дәстүрлі өмірінде саудадан гөрі мал шаруашылығы, егіншілікпен айналысу басым болған. Мұндай мәдени тұрғыда адамдар көбіне өзін кәсіпкер ретінде көрмеген, оларға белгілі бір ортақ мақсаттармен немесе қоғамдық мүдделермен айналысу маңыздырақ болған. Сондықтан кәсіпкер емес адам ұғымы қоғам үшін табиғи түрде қалыптасып, ол тек мемлекеттік қызметкер немесе басқа сала маманы ретінде қарастырылған.

Міндеттері мен ерекшеліктері

Кәсіпкер емес деген кім деген сұраққа жауап іздегенде, олардың қандай міндеттер мен ерекшеліктерге ие екенін қарастыру маңызды. Кәсіпкер емес адамдарға келесі сипаттар тән болуы мүмкін:

• Тұрақты жұмыс орны мен белгіленген міндеттер: Кәсіпкерлік еркіндікке қарағанда, олар белгіленген кесте және айқын құрылыммен жұмыс істейді. Әдетте, мұндай адамдарға тәуекелге барудың немесе үлкен жоспарлар жасаудың қажеті жоқ, себебі олардың негізгі міндеттері алдын-ала анықталған.
• Жеке кіріс немесе пайда көзін іздемеу: Кәсіпкерлер өз бизнестерін табыс табу үшін құраса, кәсіпкер емес адамдар тұрақты жалақыға немесе мемлекеттік жәрдемге тәуелді. Олардың қаржылық мақсаты жұмысқа төленетін сыйақы шегінде қалыптасады.
• Ұйымның немесе мемлекеттің белгілі бір нормаларына сай жұмыс істеу: Кәсіпкер емес тұлғаларға ұйымдық ережелер мен міндеттерді орындау міндеттеледі. Олар көп жағдайда өз шешімдерін ұйымдағы жоғары басшылардың келісімімен қабылдайды.

Кәсіпкерлікпен айналыспайтын адамдардың ерекшеліктері олардың кәсіби өміріне ғана емес, сонымен қатар жеке тұлға ретіндегі қасиеттеріне де әсер етуі мүмкін. Оларға көбіне шығармашылық, инновацияға ұмтылыс, тәуекелділік тән емес деп саналады. Бұл түсінік көптеген мәдениетте кездесетін болғандықтан, қоғамда кең таралған.

Қоғамдағы өзгерістер және түсініктің эволюциясы

Қазіргі заманның кәсіпкерлік ұғымы тек бизнеске ғана қатысты емес. Қазақстанда және әлемнің басқа елдерінде, кәсіпкерлік түсінігі жаңа мүмкіндіктерді іздеуге, инновациялық жобаларды жүзеге асыруға ұмтылуға айналған. Кәсіпкер емес деген кім деген сұраққа қазіргі уақытта жауап іздегенде, көпшілік бұл ұғымды тек бизнеске қатысты емес, өз қабілеттерін тек кәсіби жұмыста ғана емес, еріктілік, білім беру, өнер және мәдениет салаларында іске асырудан тысқары түсініп келеді.

Мысалы, көптеген жастар және жаңа буын қызметкерлері «кәсіпкер емес» бола тұра, шығармашылық салаларда өзін танытып, жаңа жобаларды бастауда. Олар өз саласында жаңашыл идеяларды жүзеге асыру арқылы кәсіпкерлікке ұқсас іс-шаралар атқаруда. Бұл қоғамдағы қалыптасқан түсініктерге өзгерістер енгізіп, кәсіпкер емес адамдар да қоғамда үлкен рөл атқаратындығын көрсетеді.