Күріш қалай өседі: Толық нұсқаулық
Күріш – әлемдегі ең маңызды азық-түлік дақылдарының бірі. Оны миллиардтаған адам тұтынатындықтан, оның өсу процесі үлкен маңызға ие. Бұл мақалада күріштің қалай өсетінін, оның негізгі кезеңдерін және агротехникалық ерекшеліктерін қарастырамыз.
1. Күріш өсіру үшін қажетті жағдайлар
Күріш тропикалық және субтропикалық климатта жақсы өседі. Оның дамуына әсер ететін негізгі факторлар:
- Климат: Күріш жоғары температураны қажет етеді. Өсу кезеңінде температура +20°C-тан төмен болмауы тиіс.
- Су: Бұл дақыл суға өте тәуелді, себебі көптеген сорттары судың астында өсіріледі.
- Топырақ: Құнарлы, лайлы немесе сазды топырақ күріш егуге қолайлы.
- Күн сәулесі: Күріш күн сәулесін жақсы көреді, күндізгі жарық неғұрлым ұзақ болса, өнімділігі соғұрлым жоғары болады.
2. Күріш егуге дайындық
Жер өңдеу және дайындық
Күріш егілетін жер алдымен суару жүйесіне бейімделеді. Негізгі қадамдар:
- Жерді жырту: Топырақ жұмсақ әрі құнарлы болуы үшін алдын ала жыртылады.
- Судың деңгейін реттеу: Күріш алқаптарына арнайы суару жүйелері орнатылады.
- Минералды тыңайтқыштар: Фосфор, азот және калий қосындылары егістіктің өнімділігін арттырады.
Тұқым дайындау
Сапалы өнім алу үшін жоғары сұрыпты тұқымдар таңдалады. Тұқым мынадай әдістермен дайындалады:
- Сұрыптау: Тұқымның ірілері іріктеліп, майдасы алынып тасталады.
- Суға салу: Тұқым бірнеше сағат бойы суда жібітіледі, бұл оның тез өнгіштігін қамтамасыз етеді.
- Дезинфекция: Аурулардың алдын алу үшін арнайы ерітінділермен өңделеді.
3. Күріш егу және алғашқы өсу кезеңі
Тікелей егу немесе көшет әдісі
Күріш өсірудің екі негізгі тәсілі бар:
- Тікелей егу: Күріш дәндері дайындалған топыраққа бірден себіледі.
- Көшет әдісі: Алдымен жылыжайда немесе бөлек жерде өсіріліп, кейіннен егістікке көшіріледі.
Тікелей егу әдісі ең кең тараған, себебі ол уақыт пен күш-жігерді аз талап етеді.
Өскін пайда болу кезеңі
Тұқым себілгеннен кейін бірнеше күн ішінде жас өскіндер пайда болады. Осы кезде егістік су астында ұсталады, себебі су:
- Арамшөптердің өсуіне кедергі жасайды.
- Өсімдікті құрттар мен зиянкестерден қорғайды.
- Қоректік заттардың сіңірілуін жеңілдетеді.
4. Күріштің жетілу кезеңдері
Күріштің өсу процесі үш негізгі кезеңнен тұрады:
1. Вегетациялық кезең (45-60 күн)
Бұл уақытта жапырақтар мен сабақтары қарқынды өседі. Су деңгейі 10-15 см аралығында сақталады.
2. Гүлдену және масақтану кезеңі (30-40 күн)
Өсімдік гүлдеп, масақтар түзіледі. Дәл осы кезеңде күріш мол қоректік заттарды қажет етеді.
3. Пісу кезеңі (30-40 күн)
Күріш толық пісуге жақындаған кезде судың деңгейі біртіндеп азайтылады, ал соңғы 10 күнде мүлдем суарылмайды. Бұл дәннің жақсы кептілуіне мүмкіндік береді.
5. Күріш жинау және өңдеу
Орнықтыру және жинау
Күріш толық піскенде сабақтары сарғаяды. Бұл жинау уақыты келгенін білдіреді. Жинау екі әдіспен жүзеге асады:
- Қолмен ору: Бұл дәстүрлі әдіс, көбіне шағын шаруашылықтарда қолданылады.
- Комбайн арқылы жинау: Үлкен егістіктерде комбайндар қолданылады, бұл уақыт пен еңбекті үнемдейді.
Кебу және тазалау
Жинағаннан кейін күріш арнайы қоймаларда кептіріледі. Бұл оны ұзақ сақтауға көмектеседі. Одан кейін күріш қабығынан тазартылады және ақтау процесінен өтеді.
6. Күріш өсірудегі қиындықтар
Күріш өсіру оңай процесс емес. Басты қиындықтар:
- Зиянкестер мен аурулар: Күрішке саңырауқұлақтар, жәндіктер мен бактериялық аурулар жиі шабуыл жасайды.
- Климаттық факторлар: Күріш құрғақшылыққа төзімсіз, сондықтан су тапшылығы өнімділікті азайтады.
- Еңбек шығыны: Күріш өсіру көп уақыт пен еңбек талап етеді.
