Көмір өндіру Барысында Қоршаған Орта Қалай Ластанады
Қазіргі таңда энергияға деген сұраныс жылдан-жылға артып келеді. Осы сұранысты қанағаттандыру үшін көптеген елдер көмірді негізгі қуат көзі ретінде пайдаланып келеді. Алайда, көмір өндіру барысында экологияға келетін залалды елемеуге болмайды. Бұл процесс тек жер қойнауынан шикізат алумен ғана шектелмейді – ол табиғатқа, ауаға, суға және тірі организмдерге күрделі әсер етеді.
1. Ауаның ластануы
Көмір өндіру кезінде ауаға жоғары көлемде шаң-тозаң мен зиянды газдар таралады. Әсіресе ашық әдіспен көмір алу барысында үлкен көлемде жер қазылып, топырақ пен тас қабаттары жарылады. Бұл кезде ауаға көмір шаңы, метан және басқа да газдар тарайды. Мұндай шаң-тозаң адам денсаулығына ғана емес, сонымен қатар өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне де зиянды.
Метан газының ауаға бөлінуі — климаттың өзгеруіне ықпал ететін негізгі факторлардың бірі. Ол парниктік әсер тудырып, жер бетіндегі температураның көтерілуіне әкеледі. Осылайша, көмір өндірісі ауа сапасына ғана емес, жаһандық климатқа да кері әсерін тигізеді.
2. Су ресурстарының ластануы
Көмір өндіру жұмыстары су көздеріне де қатты әсер етеді. Шахталар мен өндірістік алаңдарда қолданылатын химиялық заттар мен ауыр металдар жерасты және жерүсті суларына араласады. Бұл судың құрамын өзгертіп, оны ішуге және ауыл шаруашылығына қолдануға жарамсыз етеді.
Кейбір өңірлерде көмір өндірісінен кейін қышқылды шахта сулары пайда болады. Бұл сулар темір, алюминий және күкірт қосындыларын өзімен бірге тасымалдайды. Мұндай сулар табиғи экожүйелерге зиян келтіріп, балықтар мен басқа да су жануарларының жойылуына себеп болуы мүмкін.
3. Топырақтың бұзылуы
Көмір өндірудің ашық әдісі кезінде жер бедері қатты өзгеріске ұшырайды. Жер қыртысы бұзылып, өсімдіктер өсуге қабілетсіз болады. Бұл — топырақ эрозиясына, шөлейттенуге және биоәртүрліліктің азаюына алып келетін жағдай.
Сонымен қатар, топырақ құрамына өндірістен шыққан қалдық заттардың араласуы оны улы етіп, ауыл шаруашылығына жарамсыз етеді. Мұндай өзгерістер ондаған жылдарға дейін сақталуы мүмкін, ал кейде табиғи қалпына келтіру мүмкін болмай қалады.
4. Шу және діріл салдарынан болатын зиян
Көмір өндіру кезінде қолданылатын техникалар мен жарылыс жұмыстары жоғары дыбыс пен жер дірілін тудырады. Бұл адамдардың жүйке жүйесіне әсер етіп қана қоймай, жабайы жануарлардың көші-қон жолдарын да өзгертеді. Көптеген жануарлар мұндай шуды көтере алмай, өз мекенін тастап кетуге мәжбүр болады.
5. Қатты қалдықтар және ластанған аумақтар
Өндіріс барысында жиналатын шламдар, тау жыныстарының қалдықтары және басқа да қоқыстар табиғатқа бейберекет тасталып жатады. Олар желмен ұшып, су арқылы таралып, үлкен аумақты ластайды. Бұл жерлерде өсімдіктер өспейді, ал жануарлар бұл ортада өмір сүре алмайды.
6. Климатқа әсері
Жоғарыда айтылған метан және көмірқышқыл газының бөлінуі парниктік әсердің ұлғаюына алып келеді. Бұл атмосферадағы жылуды ұстап тұрып, жаһандық температураның көтерілуіне себеп болады. Сонымен қатар, климаттың өзгеруі қуаңшылық, су тасқыны және орман өрттері сияқты апаттардың жиілеуіне әкеледі.
Көмір өндірісі барысында қоршаған орта ластанып қана қоймай, табиғи тепе-теңдік бұзылады, ал бұл болашақ ұрпақ үшін орны толмас зардаптарға әкелуі мүмкін.
Не істеуге болады?
Мәселені шешу үшін бірнеше жолдар қарастырылуы тиіс:
- Қазбалы отыннан біртіндеп бас тарту және баламалы энергия көздеріне көшу (күн, жел, гидро).
- Өндіріс барысында экологиялық қауіпсіздік талаптарын сақтау.
- Қайта өңдеу және тазарту жүйелерін орнату.
- Жабық шахталар мен ластанған жерлерді рекультивациялау (табиғи қалпына келтіру).
- Жергілікті халықпен экологиялық түсіндіру жұмыстарын жүргізу.
