Көз тигенде оқылатын дұға: рухани қорғаныс және қазақ дәстүріндегі мәні
Көз тию — адам өмірінде жиі кездесетін рухани көріністердің бірі. Қазақ халқы ежелден адамға немесе малға тіл тигізетін немесе қызығып қарайтын сәттерде, яғни «көз тию» деген құбылысты байқаған. Көз тигенде адамның денсаулығы, көңіл-күйі, тіпті өмірлік энергиясы әлсірей алады деп сенген. Ислам діні мұндай жағдайлардан қорғанудың рухани жолдарын ұсынады — дұға арқылы өзіңізді және жақындарыңызды зияннан сақтауға болады.
1. Көз тигенде оқылатын дұға: мәтіні, транскрипциясы және аудармасы
Арабша мәтіні:
اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ كُلِّ ذِي عَيْنٍ وَمِنْ شَرِّ كُلِّ حَاسِدٍ وَمِنْ شَرِّ كُلِّ شَيْطَانٍ وَمِنْ شَرِّ نَفْسِي
Транскрипциясы:
Allāhumma innī a‘ūdhu bika min sharri kulli dhī ‘aynin wa min sharri kulli ḥāsidin wa min sharri kulli shayṭānin wa min sharri nafsī.
Қазақша аудармасы:
«Аллаһым! Мен сенімен әрбір көздің, әрбір қызғанышты адамның, әрбір шайтанның және өзімді зияннан қорғау үшін паналаймын.»
Бұл дұға — көз тигенде немесе өзіңізді, жақындарыңызды рухани қауіптен қорғау мақсатында оқылады.
2. Дұғаның көзі: Құран аяттары мен хадистер
Исламда көз тигендіктен қорғанудың негізі мына хадистерде көрсетілген:
- Хадис (Сахих Бухари, 3366): «Көздің тигенінен Аллаһтан басқаның зиянынан қорғаныңдар».
- Құран аяттары:
- «Олар (көзін қадағалайтындар) өздеріне зиян тигізе алмайды, тек Аллаһтың рұқсатымен ғана» (Әл-Фәлак, 113:4)
- «Сендерге зиян тигізетін нәрседен Аллаһқа ғана паналаңдар» (Аль-Ағраф, 7:200)
Бұл мәтіндер дұғаның діндік және рухани негізін құрайды.
3. Дұғаны қашан және қалай оқу керек
- Көз тигенін сезгенде: Баланың, ересектің немесе малдың күтпеген әлсіздігі байқалғанда.
- Таза жерде және таза киіммен: Намаздан кейін немесе жеке уақытыңызда оқуға ыңғайлы.
- Жалғыз немесе отбасымен: Дұғаны жеке оқуға болады немесе отбасы мүшелерімен бірге қайталауға болады.
- Санаға толық мән беру: Дұғаны оқығанда жүрекпен сеніп, көңіліңді қорғауға бағыттау маңызды.
Қосымша тәсілдер:
- Дұғаны үш рет қайталау.
- Баланың немесе өзіңіздің үстіне жеңіл дем беру.
- Құрандағы «Фәлак» және «Нас» сүрелерін оқу.
4. Рухани мәні және даналығы
Мәні:
- Жаман ниетті көзден қорғау.
- Ішкі сенімділікті арттыру.
- Қорқыныш пен алаңдаушылықты азайту.
Халық даналығы бойынша: «Көз көрсе, тіл тигізбесін, Аллаһ панасында қауіп сейіледі» деген сөз осы дұғаның мәнін айқын көрсетеді.
5. Қазақ мәдениетіндегі рөлі мен маңызы
Қазақ дәстүрінде көз тигенде тек дұға оқып қана қоймай, кейде:
- Қара шөп (темір, тұз, сүт) арқылы «көз тиюді кетіру» рәсімі жүргізілген.
- «Бата беру» немесе «рухани тазалау» әдістері қолданылған.
Исламмен үйлескенде бұл дәстүрлер дұға арқылы рухани мағынаға ие болады. Көз тигенде оқылатын дұға қазақ отбасыларында әлі күнге дейін рухани қорғаныс амалы ретінде сақталады.
6. Практикалық кеңестер
- Дұғаны тұрақты түрде, тек көз тигенде емес, жалпы қорғаныс үшін де оқу.
- Балаға немесе өзіңізге оқығанда, назарды дұғаның сөздеріне аудару.
- Отбасы мүшелеріне дұғаның мәнін түсіндіру.
7. Кездесетін қателіктер мен қате түсініктер
- Дұғаны механикалық қайталау, мәнін түсінбей оқу.
- Көз тиюді тек «адамның қасынан» немесе «қызғаныштан» деп қана түсіну. Шын мәнінде, көз тию — рухани әлсіздік, оны дұға арқылы түзету керек.
- Дәстүрлі әдістерге тым тәуелді болу, тек дұға мен Аллаһқа сенімнен алыстау.
8. Халықтық нұсқалар мен әдет-ғұрыптар
- «Қара шөппен» немесе «ұсақ тұзбен» рәсім жасау.
- «Балаға сүттен немесе майдан жасалған белгі қою» дәстүрлері.
- Дұғаны отбасымен бірге қайталау — қорғауды күшейтеді.
Бұл дәстүрлердің барлығы рухани қорғанысты күшейтетін халықтық амалдар ретінде сақталған.
