Кенесары Хан қалай өлді – Қазақ тарихындағы қайғылы ерлік

Кенесары Қасымұлы – қазақ халқының азаттығы үшін күрескен соңғы ханы, оның өмірі де, өлімі де тарихта ерекше орын алады. Ол 1837-1847 жылдар аралығында Ресей патшалығының отарлық саясатына қарсы ұлт-азаттық көтерілісті басқарды. Бұл күрес он жылға созылғанымен, ақыры қайғылы аяқталды.

Кенесары ханның қашып кетуі және соңғы шайқасы

1847 жылы Кенесары хан өзінің жақтастарымен бірге қазіргі Қырғызстан жеріне қарай шегінді. Мұның басты себебі – Ресей империясының күшейген қысымы және ішкі қолдаудың әлсіреуі еді. Қазақтың кейбір рулары Кенесарыны қолдаудан бас тартып, оның жауларына қосылды.

Қырғыз жеріне өткеннен кейін, хан қырғыз манаптары (ру басылары) Орман, Жантай, Жанғараш және Байзақтың қарсылығына тап болды. Кенесары дипломатиялық жолмен келіссөз жүргізбек болды, бірақ манаптар оның талаптарын қабылдамады. Нәтижесінде, қазақ сарбаздары мен қырғыз жасақтары арасында қарулы қақтығыс орын алды.

Кекілік-Сеңгір тауында болған шайқаста Кенесары хан мен оның сарбаздары қоршауда қалды. Бұл шайқаста ол тұтқынға түсті, ал сарбаздарының бір бөлігі қырылып, қалғандары жан-жаққа бытырады.

Кенесары ханның өлімі

Тұтқынға түскеннен кейін, хан қырғыз манаптарының қолына өтті. Тарихшылардың деректеріне сүйенсек, оны алдымен Қасқырбай бидің үйіне апарып қамап қойған. Сол жерде Кенесарыға бірнеше талап қойылды: Ресей патшалығының билігін мойындау, қазақтар мен қырғыздар арасында тұрақты бейбіт келісім жасау. Алайда, Кенесары хан өз ұстанымынан бас тартпады.

Ақырында, манаптар оны өлтіруге шешім қабылдады. Кейбір деректер бойынша, оны қинап өлтірген, басын кесіп, Ресейге жіберген. Патша үкіметі Кенесарының бас сүйегін Санкт-Петербургке жеткізді. Өкінішке қарай, оның бас сүйегі әлі күнге дейін табылмаған.

Кенесары ханның өлімі жайлы аңыздар

Кенесары ханның өліміне қатысты әртүрлі аңыздар таралған. Кейбірі оның соңғы сөздерін келтіреді:
“Мен ел үшін жанымды құрбан еттім, бірақ халқым азаттығын алады!”

Басқа бір аңызда, ханның соңғы сәттерінде де қайсарлық көрсетіп, дұшпандарына бас имегені айтылады. Бұл оның тек әскери басшы ғана емес, рухани көшбасшы болғанын көрсетеді.

Кенесары ханның өлімінің тарихи маңызы

Кенесары ханның өлімімен бірге Қазақ хандығының соңғы дербес кезеңі аяқталды. Одан кейін қазақ жері толықтай Ресей империясының құрамына өтті. Оның ұлт-азаттық көтерілісі халықтың еркіндікке деген ұмтылысын оятты, бұл кейінгі көтерілістерге түрткі болды