Blog

Компьютердегі деректерді қалай қорғауға болады – Қауіпсіздікке арналған кеңестер

February 14, 2025

80 2 minutes read

Қазіргі заманда ақпараттық технологиялар біздің күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды. Компьютерлерде сақталған мәліметтер – жеке фотосуреттерден бастап, банк есепшоттары мен жұмыс құжаттарына дейін – аса құнды болып табылады. Сондықтан деректерді қорғау маңызды мәселе болып саналады. Бұл мақалада компьютердегі мәліметтерді қауіпсіз сақтаудың тиімді тәсілдерін қарастырамыз.

1. Мықты құпиясөздерді пайдалану

Құпиясөз – компьютердегі ақпараттың алғашқы қорғаныс желісі. Мықты құпиясөз келесі талаптарға сай болуы керек:

12 символдан кем болмауы
Бас және кіші әріптерді араластыру
Сан және арнайы белгілерді пайдалану (#, @, $, &)

Мысалы, “Qw3rty!2024” секілді құпиясөз бұзу бағдарламалары үшін қиындық туғызады. Құпиясөздерді сақтау үшін 1Password, Bitwarden, немесе LastPass сияқты менеджерлерді қолдануға болады.

2. Антивирус бағдарламаларын орнату

Антивирус бағдарламалары компьютердегі зиянды бағдарламалар мен вирустардан қорғау үшін қажет. Заманауи антивирустар тек вирусқа қарсы тұрып қана қоймай, фишингтік шабуылдардан да қорғайды. Танымал бағдарламалар қатарына Kaspersky, ESET NOD32, Avast, және Bitdefender жатады.

Антивирусты орнатқан соң, оны үнемі жаңартып отыру керек, себебі хакерлер күн сайын жаңа зиянды бағдарламаларды ойлап табуда.

3. Операциялық жүйені және бағдарламаларды жаңарту

Бағдарламалық жасақтаманы жаңарту – қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды шарттарының бірі. Жаңартулар кезінде өндірушілер анықталған осалдықтарды жояды. Windows, macOS, және Linux жүйелерінде автоматты жаңарту функциясын қосу ұсынылады.

Көп жағдайда хакерлер дәл осы жаңартылмаған бағдарламалар арқылы жүйеге еніп, мәліметтерді ұрлайды.

4. Екі факторлы аутентификацияны (2FA) қосу

Екі факторлы аутентификация (2FA) – есептік жазба қауіпсіздігін арттырудың ең тиімді әдістерінің бірі. Құпиясөзді енгізгеннен кейін сізге қосымша код жіберіледі (SMS, арнайы қосымша немесе электрондық пошта арқылы).

2FA орнату үшін:

Google Authenticator немесе Authy қосымшаларын жүктеңіз
Қажетті тіркелгілеріңізді қосыңыз
Құпия кодтарды қауіпсіз жерде сақтаңыз

Бұл әдіс арқылы сіздің есептік жазбаңызды ұрлау мүмкіндігі айтарлықтай төмендейді.

5. Қосымша қорғаныс үшін шифрлау қолдану

Шифрлау – мәліметтерді кодтау арқылы бөгде адамдардың қол жеткізуіне жол бермеу. Құпия деректерді сақтау кезінде шифрлау бағдарламаларын қолдану керек.

Мысалы, VeraCrypt, BitLocker (Windows жүйесінде), және FileVault (macOS жүйесінде) бағдарламалары деректерді сенімді түрде шифрлайды.

6. Қосымша көшірме жасау (Backup)

Күтпеген жағдайлардан кейін маңызды ақпаратты жоғалтпас үшін мәліметтердің резервтік көшірмесін жасаған жөн. Екі түрлі резервтік көшірме жасау әдісі бар:

Жергілікті сақтау: сыртқы қатты дискке немесе флэш-жадқа
Бұлттық сақтау: Google Drive, OneDrive, немесе Mega сияқты сервистерге

Резервтік көшірмені кемінде айына бір рет жаңарту керек.

7. Қоғамдық Wi-Fi желілерін пайдаланғанда сақтық шараларын сақтау

Қоғамдық Wi-Fi желілері, әсіресе кафелер мен әуежайларда, кибершабуылдарға осал болады. Мұндай желілерді қолданғанда VPN (Virtual Private Network) сервистерін пайдалану ұсынылады. VPN арқылы интернет трафигіңіз шифрланады, бұл жеке мәліметтеріңіздің қорғалуын қамтамасыз етеді.

Танымал VPN қызметтері:

NordVPN
ExpressVPN
Surfshark

8. Электрондық пошта қауіпсіздігін қамтамасыз ету

Электрондық пошта арқылы фишингтік шабуылдар жиі жасалады. Сондықтан хаттардағы белгісіз сілтемелерді басудан сақтаныңыз.

Фишингті тану белгілері:

Қате жазылған сөздер мен сөйлемдер
Бөгде сайттарға бағыттайтын сілтемелер
Жеке мәліметтер сұрату

Күмәнді хаттардан аулақ болыңыз және арнайы спам сүзгілерін қосып қойыңыз.

9. Құрылғыны физикалық қорғау

Компьютеріңіздің қауіпсіздігі тек цифрлық шабуылдардан ғана емес, физикалық ұрлықтан да сақталуы тиіс. Лэптоптарды қорғау үшін келесі ережелерді сақтаңыз: