Компьютерлік желілердің жіктелуі: Негізгі түрлері мен ерекшеліктері

Қазіргі заманда компьютерлік желілер ақпарат алмасудың, деректерді сақтаудың және өңдеудің маңызды құралына айналды. Олардың дамуы интернеттің пайда болуына, кәсіпорындардағы жұмыс процестерінің оңтайландырылуына және адамдар арасындағы байланыстың жақсаруына ықпал етті. Бірақ компьютерлік желілер қалай жіктеледі және олардың әртүрлілігі қандай? Бұл сұраққа жауап беру үшін желілердің негізгі түрлерін, олардың ерекшеліктерін, қолдану аясын және артықшылықтарын қарастырайық.

1. Компьютерлік желілердің негізгі жіктелуі

Компьютерлік желілер әртүрлі белгілер бойынша жіктеледі. Олардың ең негізгісі – қамту аймағы, топологиясы, мәліметтерді тарату әдісі және мақсаты. Әр критерийге жеке тоқталайық.

1.1 Қамту аймағы бойынша жіктелуі

Компьютерлік желілердің ең негізгі түрлерінің бірі – олардың географиялық ауқымы. Бұл критерий бойынша желілер келесі санаттарға бөлінеді:

• Жергілікті желі (LAN – Local Area Network) – Бұл шағын аумақта қолданылатын желі түрі. Әдетте, бір ғимарат немесе кеңсе ішінде пайдаланылады. Жылдамдығы жоғары, бірақ қашықтық шектеулі.
• Аймақтық желі (MAN – Metropolitan Area Network) – Бірнеше ғимаратты немесе қаланы қамтитын желі. Мысалы, университет қалашығы немесе үлкен кәсіпорындардың филиалдары арасында қолданылады.
• Ғаламдық желі (WAN – Wide Area Network) – Көптеген елдер мен континенттерді біріктіретін желі. Интернет – ең үлкен WAN желісі болып табылады.

1.2 Топологиясы бойынша жіктелуі

Желі топологиясы – оның құрылымын, құрылғылардың қосылу тәсілін анықтайды. Бұл критерий бойынша желілер мынандай түрлерге бөлінеді:

• Шиналық топология (Bus) – Барлық құрылғылар ортақ магистральге (кабельге) қосылады. Орнату қарапайым болғанымен, деректердің жоғалу қаупі жоғары.
• Жұлдызша топологиясы (Star) – Әрбір құрылғы орталық коммутаторға немесе маршрутизаторға қосылады. Бұл әдіс ең сенімді, бірақ орталық құрылғы істен шықса, бүкіл желі жұмысы тоқтайды.
• Сақина топологиясы (Ring) – Деректер бір бағытта немесе екі бағытта сақина тәрізді қозғалады. Желі үзіліссіз жұмыс істесе, тиімді, бірақ бір құрылғы істен шықса, бүкіл жүйе бұзылады.
• Торлы топология (Mesh) – Әр құрылғы бірнеше басқа құрылғымен байланысқан. Ең сенімді, бірақ қымбат және орнату күрделі.

1.3 Мәліметтерді тарату әдісі бойынша жіктелуі

Мәліметтерді тарату әдісіне байланысты компьютерлік желілер сымды және сымсыз болып бөлінеді:

• Сымды желілер – Деректер кабельдер арқылы жіберіледі. Жоғары жылдамдықты, тұрақты байланыс орнатуға мүмкіндік береді, бірақ кабельдерге тәуелді.
• Сымсыз желілер (Wi-Fi, Bluetooth, LTE) – Радиотолқындар арқылы байланыс орнатылады. Портативті құрылғылар үшін қолайлы, бірақ жылдамдық пен қауіпсіздік төмендеуі мүмкін.

1.4 Қолданылу мақсатына қарай жіктелуі

Компьютерлік желілер мақсатына қарай бірнеше түрге бөлінеді:

• Кәсіпорын желілері – Ішкі мәліметтермен алмасу және жұмысты оңтайландыру үшін компанияларда қолданылады.
• Қоғамдық желілер – Wi-Fi желілері сияқты, көпшілік пайдалануға ашық болады.
• Жеке желілер – Үйдегі немесе шағын кәсіпорындардағы деректер алмасуға арналған.
• Әскери және қауіпсіздік жүйелері – Қорғаныс пен арнайы қызметтер үшін шифрланған және қауіпсіз желілер қолданылады.

2. Компьютерлік желілердің артықшылықтары

Компьютерлік желілердің негізгі артықшылықтары мыналар:

• Ақпарат алмасудың жылдамдығы – Деректерді қысқа уақыт ішінде жіберуге мүмкіндік береді.
• Ресурстарды ортақ пайдалану – Принтерлер, серверлер, интернет сияқты құрылғыларды бірнеше адам қолдана алады.
• Қашықтықтан басқару мүмкіндігі – Бұлттық технологиялар мен қашықтан жұмыс істеу мүмкіндіктерін ұсынады.
• Деректердің қауіпсіздігі – Заманауи шифрлау әдістері арқылы ақпаратты қорғау мүмкіндігі бар.