Ләззат Аханова өмірбаяны – Қазақстан мәдениеті мен өнеріне үлес қосқан тұлға
Музыка мен мәдениет әлемінде әр тұлғаның орны өзінше айрықша. Солардың бірі — Ләззат Аханова. Ол өз өнерімен, шығармашылық және қоғамдық қызметімен Қазақстан өнерінің дамуына елеулі үлес қосқан тұлға. Ләззат ханым — тек қана өнер саласында ғана емес, мәдениет пен білім салаларында да белсенді қызмет еткен адам. Оның өмір жолы, отбасы мен шығармашылығы, қоғамдық көзқарасы мен жеке өмірі — бәрі бірігіп замандасына үлгі боларлық. Осы мақалада біз Ләззат Аханованың өмірбаянына жан-жақты тоқталып, әрбір кезеңін тереңірек талдауға тырысамыз.
Ләззат Аханова өмірбаяны
Балалық және отбасы
Ләззат Аханованың балалық дәуірі туралы нақты деректер аз берілгенімен, белгілі бір мәліметтерге сүйене отырып, оның тәрбиесі мен отбасы ортасы шығармашылыққа деген қызығушылығын қалыптастыруда айтарлықтай әсер еткенін көзге елестетуге болады. Мысалы, Ләззат ханымның болашақта әйгілі композитор Сейдолла Байтерековпен бірге өмір сүріп, шығармашылық ортаға белсене араласқанын ескерсек, оның отбасы мен бала кезгі ортасы өнерге жақын болған болуы өте ықтимал.
Отбасы құрамында қандай жағдай болғандығы, ата-анасының, ағайын-туыстарының шығармашылыққа немесе мәдени ортаға қатысы қалай екендігі жайлы ашық деректер аз. Дегенмен, оның кейінгі қоғамдық және мәдени қызметтеріне қарағанда, ол балаларынан бастап жауапкершілік пен тәртіпке бауланғанын көруге болады. Балалық кезеңде оқуға ынтасы, музыкалық, мәдениетке деген талпынысы болған-деген болжамдар бар. Оның кейінгі кезеңдегі қызметтері — мәдениет пен өнерге бағытталған — осы балалықтан алған тәрбие мен қызығушылықтың нәтижесі десек артық емес.
Балалық жасында ол өзі үшін шығармашылық дамуға жағдай туғызатын ортада болған. Мысалы, белгілі деректерде: «Әлия» әнінің жарық көруінде Ләззат Аханова-Байтерекова тұсында қатысты екендігі айтылған. Бұл — оның өнерге деген қызығушылығы балалықтан басталған дегенге дәлел.
Сонымен қатар, оның отбасы өмірінде шығармашылыққа қолдау көрсету, мәдениет пен өнерді бағалайтын орта болғанын болжауға болады. Балалық кезінде алған тәрбие, мәдени құндылықтар оның кейінгі белсенділігіне, қызметіне базалық негіз болған. Ләззат ханым балалығынан бастап шығармашылық ортаға араласқан қадамдары арқылы мәдениет саласында өзіндік жолын айқындаған деп айтуға болады.
Балалық кезеңінің мәнін түсіну үшін оның кейінгі өміріне көз жүгірткенде көрініп тұрған бір жайт — жауапкершілік пен ізденімпаздық. Мысалы, кейінгі қоғамдық қызметтерінде ол жобалар жүргізуде дара көшбасшы ретінде танылған. Бұл — бала кезінен бойына сіңген тәрбие мен еңбекке деген құрметтің белгісі. Сонымен қатар, отбасының және балалық ортаның әсері оның жеке тұлға ретінде қалыптасуына маңызды рөл атқарғаны айқын.
Ұлы өнер мен мәдениет жолында жүрген адамның балалық кезінде алған әсерлері, ортасы, отбасы қолдауы ерекше маңызды. Ләззат ханым үшін де осылай болғанына күмән жоқ. Балалық-отбасы кезеңіндегі осы әсерлер мен құндылықтар кейінгі шығармашылық, қоғамдық қызметтарында өз көрінісін тапты.
Білім алу және жолының басы
Ләззат Аханова өз жолын білім мен мәдениет саласында бастаған. Оған қатысты нақты деректерге назар аударайық. Бір дерекке сай, ол ҚазҰПИ-де емес, «Казахский политехнический институт» пен «Современный Российско-казахстанский гуманитарный университет» тәмамдаған деген ақпарат бар. Бұл — оның жоғары білімге ие болғанын және көп салалы дайындығы бар екенін көрсетеді: техника-инженерлік бағыттан бастап, гуманитарлық білімге дейін.
Білім жолының басында Ләззат ханым өзіне маңызды бағыттарды белгілеу арқылы қызмет жолына қадам басты. Мысалы, музыкалық, мәдени ортада белсенділік танытуы және кейіннен ғылыми дәрежеге ие болу — өнертану саласында. Авторефераттарында оның «Творческое наследие Сейдоллы Байтерекова в музыкальной культуре Казахстана» тақырыбында жұмыс жасағаны айтылады. Бұл — оның өнертану, музыкалық мәдениет саласында зерттеушілік қырын да танытқанын көрсетеді.
Сонымен қатар, оның жастармен, балалармен, мәдени жобалармен жұмыс істегені де белгілі. Мысалы, «Айгөлек», «Ақ көгершін» сияқты республикалық жас таланттар байқауларына куратор болғаны жайлы дерек кездеседі. Бұл — білім алғаннан кейінгі алғашқы жол, яғни оқудан кейінгі жан-жақты даму кезеңі.
Білім жолынан кейін Ләззат ханым шығармашылық пен қоғамдық қызметке араласуға толық дайын болды: оның ғылыми зерттеу бағыттары, мәдени ұйымдардағы басшылық қызметтері мен жобалардағы белсенділігі осыдан бастау алған. Мысалы, 1998 жылдан бері ол «Фонд Сейдоллы Байтерекова» қоғамдық қорын басқарған. Бұл — оның білімін өмірге, қоғамға, мәдениетке айналдыра білгенін көрсетеді.
Білім және жолының басы кезеңі — Ләззат ханым үшін тек диплом алу ғана емес, оның алған білімін іс-әрекетке айналдыру кезеңі болды. Ол ғылым мен өнерді біріктіріп, зерттеу мен практика арасына көпір салды. Сонымен бірге, ол өзіне жаңа бағыттар белгілеп, мәдениет пен өнер арнасы арқылы қоғамдық рөлін бастады.
Осылайша, оқу, іздену, арнайы білім алу арқылы Ләззат ханым өзіне жол ашты. Білім жолы кезінде ол ғылыми зерттеу, мәдени жобалар, балалар-жастармен жұмыс бағыттарын меңгерді. Бұл оның кейінгі қызметіне, шығармашылыққа негізежатты.
Шығармашылық / Қызмет / Жетістіктер
Ләззат Аханова шығармашылық және қоғамдық қызметінің арқасында бірқатар маңызды белестерге жетті. Оның ең танымал жобаларының бірі — 1970-80-жж-тағы қазақ музыкалық мәдениетіндегі әйгілі ән — Әлия әнінің тарихына қатысы. Әннің авторы — композитор Сейдолла Байтереков. Бірақ бұл әннің дүниеге келуінде Ләззат Аханова-Байтерекова пікір білдіргендігі айтылады. Казинформ+1 Оның айтуынша, «Әлия» әнінің 40 жылдығына арналған мәліметтерде:
«Ән авторы белгілі композитор Сейдолла Байтерековтің жұбайы Ләззат Ақанова-Байтерекова …»
Демек, Ләззат ханым осы музыкалық дәуірдегі маңызды түйіндердің бірінде белсенді болған.
Сонымен бірге, ол мәдениет пен өнер саласындағы зерттеушілік қызметімен де танылды. Оның авторефератында «Творческое наследие Сейдоллы Байтерекова в музыкальной культуре Казахстана» тақырыбы бойынша зерттеу жүргізгені көрсетілген. Бұл зерттеу Қазақстандағы музыкалық мәдениеттің дамуына және шығармашылық тұлғалардың орын алуына ғылыми тұрғыдан үн қосқан еңбек болды.
Қызмет саласында да Ләззат ханым маңызды рөл атқарды. Мысалы:
- 2019 жылы ол «Узбекистан» туристік брендінің Қазақстандағы құрметті елшісі болды.
- Сондай-ақ, ол «Zолотой квадрат» атты туристік маршрут концепциясын жасады — Қазақстан мен Өзбекстан аумағында мәдени-тарихи бағытта туристік инфрақұрылымды дамытуға бағытталған.
- 2021-2022 жылдары ол «Всемирный бизнес-альянс әйелдеріне арналған попечительдік кеңес төрағасы» болып сайланды.
Осы жетістіктері оның тек өнер саласында ғана емес, мәдениетаралық коммуникация, халықаралық жобалар мен балалар-жастарға бағытталған қызметтерде де ерекше жұмыс атқарғанын көрсетеді.
Сонымен қатар, Ләззат ханымның зерттеу және ұйымдастыру қабілеттері арқасында мәдениет саласында жаңа жобалар жүзеге асқан. Ол жас таланттарға, мәдениет пен өнерге қызығатын жастарға қолдау жасап, мәдени ортада көшбасшы болды. Оның жетекшілігімен балалар-жастар байқаулары кураторланып, мәдени ұйымдармен байланыс орнатылды.
Жалпы алғанда, Ләззат Аханованың шығармашылық қызметі — музыкалық мәдениетті зерттеуден бастап, практикалық жобаларға дейінгі кең ауқымды бағытты қамтиды. Ол өнер, білім, мәдениет, туризм салаларын бірізді түрде байланыстыра отырып, Қазақстанның мәдени кеңістігінде өзіндік із қалдырды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Ләззат Аханованың қоғамдық қызметі көптеген бағыттарды қамтиды. Оның мәдениет, білім, туризм саласындағы жобалары бұл тұлғаның қоғам өміріне белсенді араласқанын айқын көрсетеді. Әсіресе, ол еларалық мәдени байланыстар мен жастарды дамыту мәселелеріне ерекше көңіл бөлген.
Оның «Узбекистан» туристік брендімен жұмыс жасауы — тек қана мәдени байланыс емес, сонымен бірге аймақтар аралық ынтымақтастықты дамытуға бағытталған қоғамдық қызмет. Мұндай қызмет арқылы ол мәдениет пен туризм саласында елдің имиджін көтеруге үлес қосты.
Сонымен қатар, Ләззат ханым әйелдердің, жастардың белсенділігіне қызыққан. Оның «Всемирный бизнес-альянс әйелдеріне арналған попечительдік кеңес төрағасы» лауазымын атқаруға сайлануы — әйелдерге арналған бизнес-мәдениет пен көшбасшылықты дамытуға деген көзқарасының көрінісі.
Саяси тұрғыдан, ол партиялық немесе мемлекеттік саяси қызметтің көлеңкесінде емес, қоғамдық және мәдени саясатты ілгерілетуге бағытталған қозғалыстарда белсенді болды. Бұл — мәдениет пен бизнестің, білім мен өнердің арасындағы көпірді салуға ұмтылған тұлға екенін білдіреді.
Оның көзқарасында мәдениет тек өнер ғана емес, қоғамның рухани дамуының негізі. Жастарды дамыту, әйелдерді қолдау, елдің мәдениетін халықаралық деңгейде таныту — осы бағыттар арқылы ол өзінің қоғамдық позициясын көрсетті. Мұндай әрекеттер арқылы Ләззат ханым Қазақстан қоғамының мәдени-әлеуметтік трансформациясына әсер еткен.
Одан бөлек, оның балалар-жастарға бағытталған қызметтері қоғамда мәдени құндылықтардың ұрпақтан-ұрпаққа берілуіне ықпал ететінін көрсетуі мүмкін. Яғни, ол замандастарымен ғана емес, келешек буынмен жұмыс істеуді де басты бағыттарының бірі етіп таңдаған.
Осылайша, Ләззат Аханованың қоғамдық және саяси көзқарастары — мәдениет, әйелдер, жастар, халықаралық байланыстар бағытында қалыптасқан. Ол «мәдениет арқылы қоғамды дамыту» деген идеологияны қолдап, іс жүзінде іске асырған тұлға.
Жеке өмірі
Ләззат Аханованың жеке өмірі де, шығармашылығы сияқты, қызықты әрі мәнді. Ол өмірін өнермен байланыстырған — белгілі түрде, композитор Сейдолла Байтерековпен бірге болғаны мәлім. Мысалы, «Әлия» әнінің 50 жылдығы туралы мәліметтерде:
«Сейдолла Байтереков 40 жасында үйленді және бүкіл өмірін бір әйелге арнады. Оның жұбайы Ләззат Аханова-Байтерекова 21 жасында шаңырақ құрған».
Осы дерекке қарағанда, Ләззат пен Сейдолла өнер, өмір жолын біріктірген жұп болған.
Олардың отбасында екі ұл — Санжар және Данияр туған. Санжардың композиторлық факультетінде оқығаны, Мәскеу мемлекеттік консерваториясын тәмамдағаны да айтылады. Бұл — отбасының өнерге деген көзқарасы мен дәстүрін жалғастыру фактісі.
Жеке тұрғыда, Ләззат ханым мен Сейдолла Байтереков арасындағы қарым-қатынас өнер мен жеке өмірді үйлестірудің бір мысалы болғанын деректер көрсетеді. Мысалы, айтылған «жасы айырмашылығы 21 жас болғанымен, ол сезілмеген» деген естелік дерек. Бұл олардың жеке келісімге, түсіністікке негізделген отбасы болғанын меңзейді.
Жеке өмірде Ләззат ханымнің шығармашылық, қоғамдық жұмыстарымен қатар отбасы міндеттерін де үйлестіре алғаны — оның жан-жақты тұлға екенін көрсетеді. Сонымен бірге, оның жұбайы композитор болғандықтан, ортақ қызығушылықтар мен мақсаттар отбасының рухани бағытын қалыптастырған.
Отбойына келгенде, Ләззат ханымның жеке кешенді өмірі — өнер, зерттеу, қоғамдық жұмыс және отбасы арасындағы тепе-теңдікті сақтаған тұлға. Оның жеке өмірі шығармашылықпен тікелей байланыста болғандықтан, ол өнердің ғана емес, өмірдің өзі екенін түсінген.
Мұра және маңыздылығы
Ләззат Аханованың мәдениет, өнер, білім саласындағы қызметі оның қалдырған мұрасын қалың жұртқа айқын жеткізеді. Оның ең басты үлестерінің бірі — композитор Сейдолла Байтерековтың шығармашылық мұрасын зерттеп, сақтап, жеткізуге қосқан үлесі. Авторефераттарында сол бағытта зерттеу жүргізгені бұл өлмес өнер туындыларының әрі қарайғы ұрпаққа дұрыс жетуіне жол ашты.
Сонымен қатар, Ләззат ханымның қоғамдық жобалары — жастар байқаулары, мәдениетаралық туризм бағыттары, әйелдер кәсіпкерлігімен байланыс — барлығы оның мұрасы ретінде бағалауға лайық. Мысалы, «Золотой квадрат» туристік маршрутының идеясы — мәдениет пен тарихты біріктіре отырып, елімізге және көршілес елдерге жаңа перспективалар ашқан.
Мұраның тағы бір жағы — отбасы дәстүрі. Оның ұлы Санжар шығармашылық жолын жалғағанын ескерсек, Ләззат ханымның отбасы арқылы өнерге, мәдениетке берілген баға тәжірибе болып ұрпақтар арасында жалғасатынын көреміз.
Маңыздылық тұрғысынан қарағанда, Ләззат Аханованың қызметі — қазіргі Қазақстан мәдениеті үшін үлгі. Ол өнер мен қоғамды байланыстырып, зерттеу мен практика арасында көпір салған. Оның бұл әрекеттері ұлттық мәдениеттің дамуына, мәдени сананың кеңеюіне, халықаралық байланыстардың нығаюына ықпал етті.
Мұраны бағалау тұрғысынан оның қызметінің ұзақ мерзімді әсерін көруге болады: шығармашылық мұра зерттелген, мәдени жобалар жүзеге асырылған, жаңа бағыттар ашылған. Болашақта оның атқарған жұмыстары зерттеу, музей жұмыстары, мәдениет саласындағы оқыту бағдарламалары үшін материал бола алады.
Сөйтіп, Ләззат ханымның мұрасы — тек өткенге ғана емес, бүгінге және жаратқан болашаққа бағытталған. Ол мәдениет пен өнердің, білім мен қоғамдық қызметтің тоғысында тұрған тұлға ретінде замандастар мен келешек буын үшін үлгі болары анық.
