Лавашты қалай жейді: Әмбебап ұлттық тағам
Лаваш – әлемнің әр түкпірінде кең таралған ұлттық тағамдардың бірі. Оның қарапайым және әмбебап қолданылуы көптеген халықтардың ас мәзіріне енген. Түркиядан Кавказға дейін, Таяу Шығыстан Орталық Азияға дейін лаваш әртүрлі тәсілдермен дайындалып, тұтынылады. Осы мақалада “лавашты қалай жейді” деген сұраққа жауап іздеп, оның ерекшеліктері мен қолдану тәсілдеріне тоқталамыз.
Лаваштың шығу тарихы және түрлері
Лаваш – ұн, су және тұздан жасалған жұқа нан. Оның тарихы мыңжылдықтарға кетеді. Көптеген зерттеушілер лавашты алғаш рет армян халқы ойлап тапқан деп санайды, бірақ бұл нанның түрлері Орта Азия мен Кавказ аймақтарында да ерте кезден белгілі.
Лаваштың екі негізгі түрі бар:
- Жұмсақ лаваш: Бұл жаңа піскен, жұмсақ әрі майысқақ болып келеді. Әдетте, орамалар немесе бутербродтар жасау үшін қолданылады.
- Құрғақ лаваш: Бұл ұзақ сақталатын, қатты әрі сынғыш түрі. Көбіне ұзақ сапарларда немесе жеңіл тағам ретінде қолданылады.
Лавашты тұтынудың негізгі тәсілдері
1. Орамалар жасау
Лаваштың ең танымал қолдану тәсілдерінің бірі – оны әртүрлі ингредиенттермен орау. Оған ет, көкөніс, ірімшік, тұздықтар сияқты өнімдерді қосып, дәмді орама жасауға болады.
Мысал: Түркиялық “Дөнер” немесе армяндық “Лаваш-рулет”.
2. Ет тағамдарына қосымша ретінде
Кавказ және Орта Азия халықтары үшін лаваш ет тағамдарын сүйемелдейтін негізгі нан түрі. “Лавашты қалай жейді” дегенде, оны кәуаппен немесе қуырылған етпен бірге қолданатынын айта кеткен жөн. Лаваш еттің шырынын сіңіріп, оның дәмін арттырады.
3. Сорпамен бірге
Кейбір халықтар лавашты сорпаға батырып жейді. Бұл тәсіл, әсіресе, қыстың суық күндерінде жылыну үшін таптырмас әдіс болып табылады. Лавашты сорпаға малып жегенде, ол сорпаның дәмін сіңіріп, жұмсақ әрі дәмді болып шығады.
4. Таңғы асқа қосымша ретінде
Лаваш таңғы асқа да керемет үйлеседі. Оны қаймақ, бал, джем немесе маймен жеуге болады. Жұмсақ лаваш жаңа дайындалған шаймен жақсы үйлеседі.
Лавашты ерекше тәсілдермен тұтыну
Лаваштың әмбебаптығы оны әртүрлі мәдениеттерде ерекше тәсілдермен тұтынуға мүмкіндік береді. Мысалы:
- Пицца негізі ретінде: Лавашты пицца жасау үшін негіз ретінде қолдануға болады. Жоғарғы жағына ірімшік, көкөніс, ет қосып, пеште пісіру жеткілікті.
- Чипс дайындау: Лаваштан чипс жасау үшін оны кішкене бөліктерге кесіп, пешке салып қуырады. Бұл диеталық әрі пайдалы жеңіл тағам.
- Десерт ретінде: Лавашты шоколад, бал немесе жеміс қосып, тәтті тағам ретінде де тұтынуға болады.
Лаваштың денсаулыққа пайдасы
Лаваштың құрамындағы қарапайым ингредиенттер оны пайдалы әрі жеңіл сіңірілетін тағам етеді. Оның артықшылықтары:
- Төмен калориялы: Лаваш диета ұстанатын адамдар үшін де қолайлы. Оның құрамында май аз, бірақ көмірсулар жеткілікті мөлшерде бар.
- Құрамындағы дәрумендер: Ұнның құрамындағы В дәрумендері жүйке жүйесінің жұмысын жақсартады.
- Асқазанға оң әсері: Лаваш жұмсақ болғандықтан, асқазанды ауырлатпайды.
Дегенмен, лавашты шамадан тыс тұтынбау керек, себебі оның құрамындағы көмірсулар мөлшері артық салмақ қосуға ықпал етуі мүмкін.
Лавашты қалай таңдауға және сақтауға болады?
Лаваштың сапасы оның дәмін анықтайды. Сатып алу кезінде келесі нәрселерге назар аударыңыз:
- Жаңа дайындалғанына көз жеткізу: Лаваш жұмсақ әрі иілгіш болуы керек.
- Иісі мен түсі: Қышқыл немесе бөтен иіс болмауы қажет. Түсі біркелкі болуы маңызды.
- Сақтау шарттары: Жұмсақ лавашты ылғалдан алыс, герметикалық пакетте сақтау керек. Құрғақ лаваш болса, құрғақ жерде ұзақ уақыт сақталады.
Лавашты үйде дайындау
Лавашты үйде де оңай дайындауға болады. Оған қажетті ингредиенттер:
- Ұн – 500 г
- Су – 250 мл
- Тұз – 1 шай қасық
Дайындау тәсілі:
- Барлық ингредиенттерді араластырып, қамыр илеңіз.
- Қамырды жұқа жайып, қатты қыздырылған табада пісіріңіз.
- Піскен лавашты дымқыл матамен жауып қойсаңыз, ол жұмсақ болады.
Қорытынды
Лаваш – тек нан ғана емес, мәдениет пен дәстүрдің бір бөлігі. Оны әртүрлі тәсілдермен тұтынуға болады, және оның әмбебаптығы кез келген дастарханға жарасады. “Лавашты қалай жейді” деген сұраққа жауап беру үшін оның әртүрлі тәсілдерін түсіну жеткілікті. Лаваштың әмбебап тағам екенін ескере отырып, оны әркім өз қалауына сай қолдана алады.
