Мүктер өсетін орман қалай аталады – Мүк орманының табиғаты
Орман — Жер бетіндегі ең бай және күрделі экожүйелердің бірі. Олардың әрқайсысы өзіндік климатына, топырақ түріне, өсімдік жамылғысына және тіршілік ететін жануарлар әлеміне байланысты ерекшеленеді. Кейбір ормандарда ерекше бір өсімдіктер тобы — мүктер ерекше көзге түседі. Олар тек қана тіршілік иесі ретінде ғана емес, сонымен қатар табиғи тепе-теңдіктің сақтаушысы ретінде де маңызды рөл атқарады.
Сонымен, мүктер көптеп өсетін орман қалай аталады? Мұндай орман түрі мүк орманы деп аталады.
Мүк орманының ерекшелігі
Мүк орманы — негізінен қалың мүк жамылғысымен жабылған, ылғалды және көлеңкелі аймақтарда кездесетін орман түрі. Бұл ормандар көбінесе қоңыржай климатты елдерде немесе биік таулы өңірлерде қалыптасады. Олар табиғи ылғалды ұстап тұрып, топырақ эрозиясын азайтады, әрі көптеген микрожануарлар мен саңырауқұлақтарға мекен болады.
Негізгі ерекшеліктері:
- Үнемі ылғалды орта. Мұнда жаңбыр жиі жауады немесе бұлттылық жоғары деңгейде болады, сол себепті ауа мен топырақ ылғалдығы жеткілікті сақталады.
- Тығыз көлеңке. Ағаштар биік және жапырақтары қалың болғандықтан, күн сәулесі жерге сирек түседі. Бұл мүктерге өте қолайлы жағдай туғызады.
- Баяу ыдырау процесі. Суық және ылғалды климаттың әсерінен ағаш қалдықтары мен жапырақтар баяу шіриді. Бұл процесс топырақта органикалық заттардың көптеп жиналуына мүмкіндік береді.
Мүктердің рөлі мен маңызы
Мүктер қарапайым өсімдіктер қатарына жатса да, экожүйедегі рөлі өте зор. Олар:
- Ылғалды сақтайды — жапырақтары мен құрылымы арқасында жаңбыр суын өз бойына жинайды;
- Микрофлора мен микрофаунаның тіршілігіне жағдай жасайды — көптеген ұсақ жәндіктер мен құрттар мүктер арасында тіршілік етеді;
- Топырақты қорғап, ұсақ түбірлік жүйемен байытады;
- Орманның жалпы климатын тұрақтандыруға әсер етеді.
Қазақстандағы мүк ормандары
Қазақстанда мүк ормандары сирек кездеседі, өйткені еліміздің климаты негізінен құрғақ және континенталды. Дегенмен, Алтай, Сауыр-Тарбағатай, Іле Алатауы сияқты таулы өңірлерде шағын мүк ормандары бар. Бұл өңірлерде жауын-шашын мол, ауа температурасы салыстырмалы түрде төмен, сондықтан мүктерге қолайлы орта қалыптасқан.
Мүк ормандарының экологиялық маңызы
Қазіргі таңда ормандарға, әсіресе ылғалды экожүйелерге экологиялық қысым артып келеді. Ағаш кесу, ауыл шаруашылығының кеңеюі, климаттың өзгеруі — осының бәрі мүк ормандарының азаюына әсер етеді.
Мүк ормандарының жойылуы нені білдіреді?
- Биоалуантүрліліктің азаюы — көптеген тіршілік иелері мекенінен айырылады;
- Топырақ эрозиясы күшейеді — мүктердің болмауы жердің құрғауына және тозуына әкеледі;
- Климаттың өзгеруі үдейді — ылғалдылық деңгейінің төмендеуімен қатар, көмірқышқыл газының жиналуы артады.
Қорғау және сақтау жолдары
Мүк ормандарын сақтау — табиғатпен үйлесімді өмір сүрудің маңызды бір бөлігі. Оларды қорғау үшін:
- Қорықтар мен ұлттық парктердің аумағын кеңейту керек;
- Экологиялық туризмді реттеу қажет;
- Орман шаруашылығы жұмыстарын мейлінше экологиялық әдістермен жүргізу қажет.
