Мешіт мұнарасы қалай аталады – Минарет жайлы толық мәлімет
Мешіт – мұсылмандардың құлшылық ететін қасиетті орны. Оның сәулетінде терең мағына, рухани мән жатыр. Мешіт тек намаз оқу орны ғана емес, ол – руханияттың, мәдениеттің, бірліктің және білімнің ордасы. Бұл ғимараттың түрлі архитектуралық бөлшектері болады: күмбез, ғимараттың іші, жамағат залы, михраб, мінбер, және, әрине, биік әрі көрнекті элемент – мұнара.
Мұнара дегеніміз не?
Мұнара – мешіттің биік мұнаралы құрылымы, оның басты қызметі – азан шақыру. Азан – мұсылмандарды намазға шақырудың дәстүрлі тәсілі. Бұрынғы заманда дыбысты күшейтетін құралдар болмаған кезде, азаншы (муәззин) мешіт мұнарасына көтеріліп, биіктен дауысын барынша кең аумаққа естіртетін. Мұнараның биіктігі мен орналасуы осы себепті маңызды болған.
Мұнара қайдан шыққан?
Мұнара алғаш рет ислам діні тарала бастағаннан кейін, VIII ғасырда пайда болды деген деректер бар. Алғашқы мешіттерде арнайы мұнара болмаған. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) тұсында муәззин мешіттің төбесіне немесе биік жерге шығып азан шақыратын. Кейінірек, ислам архитектурасы дамыған сайын, мұнаралар салынып, мешіттердің ажырамас бір бөлігіне айналды.
Мұнаралар әр дәуірде, әр елде әртүрлі стильде салынған. Османлы архитектурасында мұнаралар жіңішке әрі сұңғақ пішінді болса, Марокко немесе Андалусия стилінде төртбұрышты, биік, мықты құрылымда болады. Қазақстанда да мұнаралар көбіне дәстүрлі ислам архитектурасына негізделіп салынады.
Мұнараның қызметі
Бүгінде дыбысты күшейткіш құралдар арқылы азан шақыру жеңілдегенімен, мұнара өзінің маңызды рухани рөлін жоғалтқан жоқ. Оның басты қызметтері мыналар:
- Азан шақыру орны: Бұл – мұнараның ең негізгі қызметі. Биіктен шыққан дауыс алыстан естіледі.
- Архитектуралық символ: Мұнара мешітті алыстан тануға мүмкіндік береді. Бұл – қаланың рухани өзегі екенінің белгісі.
- Рухани әсер: Мұнараның биіктігі, сұңғақ пішіні адамның көкірегіне рух береді, көңілін көкке көтереді.
- Мәдени мұра: Көптеген тарихи мұнаралар қазіргі таңда мәдени ескерткішке айналған.
Мұнара қалай аталады?
Мешіттің биік мұнарасы “минарет” деп аталады. Бұл сөз араб тілінен шыққан, түбірі “нұр” – яғни “жарық”, “сәуле” дегенді білдіреді. Кей деректерде “азан шақырылатын орын” деген мағынада қолданылады. Қазақ тілінде көбінесе “мұнара” деп жалпы атаумен аталғанымен, сәулеттік және діни әдебиеттерде нақты атауы ретінде “минарет” сөзі кездеседі.
Минарет – тек бір архитектуралық элемент қана емес, ол ислам әлемінің рухани айшығы. Мысалы, Түркиядағы Сұлтанахмет мешітінің алты мұнарасы, Өзбекстандағы Бұхара мешітінің биік мұнарасы – мұсылман өркениетінің ұлылығын айғақтайды.
Қазіргі заманғы мұнаралар
Қазіргі заманда мұнаралар мешіт сәулетінің маңызды элементі болумен қатар, инновациялық шешімдермен де ерекшеленеді. Кейбір елдерде жарықтандырылған мұнаралар, LED дисплейлермен жабдықталған құрылымдар пайда болуда. Бұл – дін мен заманауи технологияның үйлесімді дамуының бір көрінісі.
Қазақстанда соңғы жылдары салынған мешіттер де биік мұнаралармен ерекшеленеді. Нұр-Сұлтан қаласындағы Ұлы мешіт – Орталық Азиядағы ең үлкен мешіт, оның мұнаралары 130 метрге дейін жетеді. Бұл – біздің еліміздің де ислам өркениетін дамытудағы ұмтылысының бір дәлелі.
