Нұрғиса Тілендіиев өмірбаяны – қазақ музыкасының ұлы композиторы
Нұрғиса Тілендіиевтің есімі қазақ музыкасының тарихында алтын әріптермен жазылған. Оның шығармалары ұрпақтан ұрпаққа жетіп, қазақ халқының мәдени мұрасын байытты. Тілендіиевтің музыкасы ұлттық дәстүрлер мен заманауи үрдістерді үйлестіре отырып, тыңдаушының жүрегіне жол тапты. Оның өмірі мен шығармашылығы қазақ өнерінің дамуына қосылған баға жетпес мұра болып табылады.
Нұрғиса тілендиев өмірбаяны
2. Балалық шағы және отбасы
Нұрғиса Атабайұлы Тілендіиев 1925 жылы 1 сәуірде Алматы облысы, Іле ауданы, Шилікемер ауылында дүниеге келген. Әкесі Атабай – домбырашы, анасы Салиқа – сырнайшы болған. Әкесі мен анасының музыкаға деген сүйіспеншілігі Нұрғисаның да өнерге деген қызығушылығын оятты. Бала кезінде домбыра тартуды үйреніп, ауылдастарының алдында өнер көрсетіп жүрді. Оның бойындағы музыкалық қабілет пен дарын ерте байқалды.
3. Білім алу және шығармашылық жолының басталуы
Нұрғиса Тілендіиевтің музыкалық білім алу жолы 1940 жылдары басталды. Алматы қаласында музыкалық училищеге түсіп, білімін жалғастырды. 1948 жылы Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік консерваториясына оқуға түсіп, дирижерлік факультетін тәмамдады. Ол кезде Мәскеу консерваториясына түскен алғашқы қазақ студенті болды. Оқу орнында профессор Н.П. Аносовтың жетекшілігімен білім алып, кәсіби музыкант ретінде қалыптасты.
4. Шығармашылық қызметі, еңбектері және жетістіктері
Нұрғиса Тілендіиевтің шығармашылығы кең ауқымды болды. Ол 500-ден астам музыкалық туындының авторы, оның ішінде әндер, күйлер, увертюрлер, кантаталар, опералар мен балеттер бар. Оның әйгілі шығармаларының қатарында «Аққу», «Аңсау», «Арман», «Әлқисса», «Қорқыт туралы аңыз», «Көш керуені», «Махамбет», «Фараби сазы» күйлері, «Саржайлау», «Алатау», «Ақжайық», «Ақ құсым», «Өз елім» әндері бар.
Оның шығармаларының сөзін жазған ақындар арасында Тұманбай Молдағалиев, Қадір Мырза Әлі, Мұқағали Мақатаев сияқты танымал тұлғалар бар. Мұқағали Мақатаев Нұрғиса Тілендіиевтің үйінде бір ай жатып, отыздан астам әнге сөз жазған.
1968 жылы Нұрғиса Тілендіиев Қазақфильм киностудиясының музыкалық редакциясының бас редакторы болып тағайындалды. Ол «Қарлығаштың құйрығы неге айыр?», «Ақсақ құлан» сияқты мультфильмдерге музыка жазды. Оның музыкасы қазақ анимациясының алтын қорына айналды.
1980 жылы Нұрғиса Тілендіиев Қазақ филармониясы жанынан «Отырар сазы» оркестрін ұйымдастырды. Басында шағын ансамбль ретінде құрылған ұжым кейін оркестр болып құрылды. Нұрғиса Тілендіиев оркестрдің бас дирижері әрі көркемдік жетекшісі болды. Бұл ұжым қазақтың дәстүрлі музыкасын жаңа деңгейге көтеріп, әлемге танытты.
5. Қоғамдық және саяси көзқарастары
Нұрғиса Тілендіиевтің қоғамдық және саяси көзқарастары оның шығармашылығында айқын көрініс тапты. Ол қазақ халқының мәдени мұрасын сақтап, дамытуға үлкен үлес қосты. Оның шығармалары ұлттық рухты көтеріп, халықтың бірлігін нығайтты. Нұрғиса Тілендіиевтің музыкасы қоғамдағы түрлі мәселелерді қозғап, тыңдаушының ой-санасын оятты.
6. Жеке өмірі
Нұрғиса Тілендіиевтің жеке өмірі қарапайым әрі өнегелі болды. Ол отбасына адал, балаларына қамқор әке болды. Өмірінің соңына дейін музыкамен айналысып, шәкірттер тәрбиелеп, қазақ өнерінің дамуына үлес қосты. Оның жеке өмірі мен шығармашылығы жастарға үлгі болып, ұлттық өнеріміздің болашағына сенім ұялатты.
7. Мұра және маңызы
Нұрғиса Тілендіиевтің шығармашылығы қазақ музыкасының алтын қорына айналды. Оның туындылары ұрпақтан ұрпаққа жетіп, қазақ халқының мәдени мұрасын байытты. «Отырар сазы» оркестрі оның ең үлкен мұрасы болып табылады. Бұл ұжым қазақтың дәстүрлі музыкасын жаңа деңгейге көтеріп, әлемге танытты. Нұрғиса Тілендіиевтің есімі қазақ музыкасының тарихында мәңгі қалатыны сөзсіз.
