Нұрсұлтан Назарбаев өмірбаяны – Тәуелсіз Қазақстанның Тұңғыш Президенті
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев – Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті, тәуелсіз мемлекетіміздің қалыптасуына тікелей ықпал еткен тарихи тұлға. Оның есімі еліміздің егемендігімен, жаңа мемлекеттің саяси және экономикалық жүйесін құруымен, халықаралық деңгейде Қазақстанды танытуымен байланысты. Назарбаевтың саяси сахнадағы рөлі ТМД кеңістігі мен бүкіл әлемде зор ықыласпен бағаланды. Ол – Қазақстанның ядролық қарусыздану бағытын ұстанып, елді бейбітшілік пен тұрақтылық жолына бағыттаған көшбасшы. Сонымен қатар, Қазақстан халқы Ассамблеясын құру арқылы ұлтаралық келісім мен татулықты нығайтты. Нұрсұлтан Назарбаевтың өмірі – ауылдан шыққан қарапайым баланың бүкіл елдің болашағына жауапты тарихи қайраткер дәрежесіне көтерілуінің айқын мысалы.
Нұрсұлтан назарбаев өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 1940 жылы 6 шілдеде Алматы облысы, Қарасай ауданының Шамалған ауылында дүниеге келді. Оның отбасы қарапайым шаруа жанұясы болатын. Әкесі Әбіш пен анасы Әлжан еңбекқор, дәстүрлі қазақ отбасында ұрпақ тәрбиеледі. Әкесі – шаруашылық жұмыстарына белсене араласқан, анасы – мейірімді, ұл-қыз тәрбиесіне зор мән берген жан еді.
Назарбаевтың балалық шағы соғыстан кейінгі қиын кезеңге сәйкес келді. Ауыл жағдайында өскен бала ерте жастан еңбекке араласып, ата-анасына қолғабыс жасады. Мал бағу, жер өңдеу, үй шаруасына көмектесу – күнделікті тіршіліктің бөлшегі болды. Бұл тәжірибе оның болашақта табандылығын, шыдамдылығын қалыптастырды.
Мектеп қабырғасында оқып жүргенде-ақ, Нұрсұлтан оқу озаты атанып, математика мен техникалық пәндерге ерекше қызығушылық танытты. Ол жастайынан еңбекқорлығымен, жауапкершілігімен ерекшеленіп, ұстаздарының сенімін ақтай білді. Құрдастары арасында беделге ие болып, көшбасшылық қасиеті айқындала түсті.
Отбасы тәрбиесі мен ауылдық орта болашақ көшбасшының мінез-құлқын қалыптастыруда шешуші рөл атқарды. Қазақтың салт-дәстүрлерін бойына сіңірген ол ұлттық болмысты қадірлеуді, үлкенді сыйлауды, әділдік пен жауапкершілікті басты қағида ретінде қабылдады.
Білім алуы және алғашқы қадамдары
Нұрсұлтан Назарбаев мектепті тәмамдаған соң, еңбек жолын Теміртау қаласындағы металлургия комбинатында қарапайым жұмысшы болып бастады. Ол кезде Қазақстан индустриалды даму жолына түскен болатын. Жас Назарбаев комбинатта түрлі ауыр жұмыстар атқарып, өндірістің қыр-сырын үйренді. Осы кезең оның еңбекқорлығын арттырып, техникалық салаға деген қызығушылығын күшейтті.
Кейін ол Днепродзержинск (қазіргі Каменское, Украина) металлургия зауытында білім алып, болашақта инженер-металлург мамандығын иеленді. Бұл оқу орнында ол тек кәсіби білім алып қана қоймай, қоғамдық жұмыстарға да белсене араласты. Студенттік жылдарында ұйымшылдығымен, жауапкершілігімен көзге түсіп, көшбасшылық қасиеттерін танытты.
1960-жылдары Назарбаев қайтадан Теміртауға оралып, металлургия комбинатында еңбек етті. Оның өндірістегі табыстары мен ұйымдастырушылық қабілеті жас маман ретінде беделін арттырды. Жұмысшыдан басталған еңбек жолы оны партиялық қызметке жетеледі. Өндіріс саласындағы тәжірибесі мен халыққа жақындығы кейінгі саяси мансабында үлкен рөл атқарды.
Қызметі, шығармашылығы және жетістіктері
Нұрсұлтан Назарбаевтың саяси қызметі 1970-жылдары белсенді түрде басталды. Алғашында ол партиялық қызметтерді атқарып, кейіннен Қарағанды облыстық партия комитетінің хатшысы, Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы қызметіне дейін көтерілді. 1989 жылы ол Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы болып тағайындалды. Бұл – сол кездегі ең жоғарғы саяси лауазымдардың бірі еді.
1991 жылы Кеңес Одағы ыдыраған кезде, Қазақстан егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болып жарияланды. Сол жылдың 1 желтоқсанында өткен бүкілхалықтық сайлауда Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті болып сайланды.
Президенттік қызметінде Назарбаевтың басты жетістіктерінің бірі – Қазақстанды ядролық қарусыз мемлекетке айналдыруы. 1991 жылы Семей ядролық полигонын жапты. Бұл шешім Қазақстанды халықаралық аренада бейбітшілікті қолдаушы мемлекет ретінде танытты.
Сонымен қатар, Назарбаев елде нарықтық экономикаға көшу реформаларын жүргізді. Шетелдік инвестицияларды тартып, энергетикалық ресурстарды игеруге жағдай жасады. Жаңа астана – Астана (қазіргі Астана, бұрынғы Нұр-Сұлтан) қаласын тұрғызу оның бастамасымен іске асты. Бұл жоба елдің стратегиялық даму бағытын айқындап, Қазақстанның жаңа символына айналды.
Ол түркі әлемінің интеграциясын нығайтуға да зор үлес қосты. Түркітілдес мемлекеттердің ынтымақтастық кеңесін құруға бастамашы болды. Сонымен қатар, Еуразиялық экономикалық одақ идеясының авторы ретінде танылды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Нұрсұлтан Назарбаевтың қоғамдық-саяси көзқарастары бейбітшілік, тұрақтылық және экономикалық даму қағидаттарына негізделді. Ол әрдайым ұлтаралық келісім мен татулықты басты құндылық ретінде көрсетті. Қазақстан халқы Ассамблеясын құру – осы көзқарастың айқын дәлелі. Бұл ұйым елдегі этностардың мәдениеті мен дәстүрін сақтауға, өзара түсіністік пен сыйластыққа ықпал етті.
Саяси көзқарасында Назарбаев көпвекторлы сыртқы саясатты ұстанды. Ол Ресеймен, Қытаймен, Батыс елдерімен және мұсылман әлемімен теңгерімді қарым-қатынас орнатуға тырысты. Қазақстанның бейтарап, бірақ белсенді дипломатиялық бағыты елді халықаралық аренада сенімді серіктеске айналдырды.
Назарбаев сонымен қатар, экономикалық даму үшін тұрақты саяси жүйе қажет екенін атап өтті. Ол біртіндеп саяси реформаларды жүргізіп, елде президенттік басқару үлгісін орнықтырды. Оның көзқарасы бойынша, экономикалық реформалар саяси тұрақтылықпен ұштасқанда ғана нәтижелі болады.
Жеке өмірі
Нұрсұлтан Назарбаев отбасына ерекше мән берген тұлға. Жұбайы – Сара Алпысқызы Назарбаева – Қазақстандағы балалар құқығы мен қайырымдылық саласында танымал қайраткер. Ол «Бөбек» қоры арқылы балалардың білім алуына, денсаулығын қорғауға және әлеуметтік қолдауына зор үлес қосты.
Назарбаевтар отбасында үш қыз тәрбиеленді: Дариға, Динара және Әлия. Барлығы да қоғамдық және әлеуметтік салада белсенді қызмет етіп келеді. Дариға Назарбаева – саясатта белгілі тұлға, парламентте әртүрлі қызметтер атқарды. Динара мен Әлия да кәсіпкерлік пен қайырымдылық істерімен айналысады.
Назарбаев жеке өмірінде қазақ халқының дәстүрлерін дәріптеп, ұлттық мәдениетке қолдау білдірді. Ол спортпен шұғылдануды, кітап оқуды, домбыра тартуды ұнататыны туралы жиі айтқан. Жеке өмірінде қарапайымдылық пен отбасына деген сүйіспеншілікті жоғары қоя білді.
Мұрасы мен маңызы
Нұрсұлтан Назарбаевтың мұрасы Қазақстан тарихында ерекше орын алады. Ол тәуелсіз мемлекеттің іргетасын қалап, елді халықаралық деңгейде мойындатты. Экономикалық реформалары Қазақстанды аймақтағы ең тұрақты және дамушы мемлекеттердің біріне айналдырды.
Ядролық қарусыздану, көпвекторлы сыртқы саясат, этносаралық келісім – оның негізгі тарихи мұраларының бірі. Сонымен қатар, жаңа астананы тұрғызу идеясы Қазақстанның болашаққа деген сенімін нығайтты.
Назарбаев «Елбасы» атағын иеленіп, елдің бірлігін сақтаушы тұлға ретінде тарихта қалды. Оның еңбектері тек Қазақстанда ғана емес, халықаралық аренада да жоғары бағаланды.
