Нұртас Айдарбеков өмірбаяны – мемлекет және қоғам қайраткері
Қазақстанның тәуелсіздік жылдарындағы саяси және қоғамдық өмірінде өзіндік із қалдырған тұлғалардың бірі – Нұртас Оңдасынұлы Айдарбеков. Ол мемлекет пен қоғам қайраткері ретінде елдің дамуы мен өркендеуіне өлшеусіз үлес қосқан азамат. Айдарбековтің өмір жолы – қарапайым ауылдан шыққан жасөспірімнің ел басқару деңгейіне дейін көтерілуінің айқын мысалы. Оның өмірбаяны Қазақстанның саяси тарихымен, қоғамдық өзгерістерімен тығыз байланысты.
Нұртас Айдарбеков тек әкімшілік басқаруда ғана емес, білім мен ғылым саласына да ерекше көңіл бөлген қайраткер. Оның есімі халық арасында әділдігімен, еңбекқорлығымен және мемлекетшілдігімен кеңінен танылды. Ол әрқашан елдің тұтастығын, мәдениеті мен тарихын дәріптеуді басты мұрат санаған.
Бүгінгі таңда Нұртас Айдарбековтің тұлғасын зерттеу тек тарихшылар мен саясаттанушылар үшін ғана емес, жас ұрпақ үшін де аса маңызды. Себебі оның өмірлік ұстанымдары мен еңбектері болашаққа бағдар береді.
Нұртас айдарбеков өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Нұртас Оңдасынұлы Айдарбеков 1906 жылы Түркістан өңірінде дүниеге келді. Ол кезең қазақ халқы үшін аса ауыр әрі тағдырлы шақ еді: патшалық Ресейдің отарлау саясаты, әлеуметтік теңсіздік, халық тұрмысының төмендігі – барлығы жас Нұртастың өмір жолына әсер етті.
Айдарбековтің әкесі – Оңдасын қарапайым еңбек адамы, шаруашылыққа бейім, адал еңбегімен ауыл арасында сыйлы болған жан еді. Анасы – мейірімді, балаларын білімге жетелеген, тәрбиесіне ерекше мән берген жанұялық тірек болды. Осындай қарапайым, бірақ еңбекқор отбасында дүниеге келген Нұртас жастайынан еңбекке бейім болып өсті.
Балалық шағы ауылдың қарапайым тұрмысында өтсе де, оның білімге деген құштарлығы ерте байқалды. Ауыл молдасынан алғашқы сауатын ашқан Нұртас кітап оқуға, елдің тарихы мен тағылымды әңгімелеріне ерекше қызығушылық танытты. Ол бала кезінен зеректігімен көзге түсіп, ауыл ақсақалдарының батасын алған.
Ол кезеңдегі ауыл балаларының тағдыры қиын болғаны белгілі: мектеп жетіспеді, оқу құралдары тапшы болды. Соған қарамастан, Айдарбеков білім алуға ұмтылды. Оның бұл ұмтылысы кейінгі өмірінде үлкен жетістіктерге жол ашты.
Білімі мен алғашқы қадамдары
Нұртас Айдарбеков жас кезінен-ақ білімге ұмтылып, түрлі оқу орындарында білім алды. 1920 жылдары ол Ташкент қаласына барып, сондағы педагогикалық оқу орындарында оқыды. Бұл кезең – оның көзқарасының қалыптасуындағы аса маңызды уақыт. Себебі Түркістан өңірі сол жылдары саяси, мәдени және ағартушылық орталықтардың бірі еді.
Оқу жылдарында Айдарбеков қоғамдық өмірге белсене араласып, студент жастардың ұйымдарында қызмет атқарды. Ол тек оқумен шектелмей, түрлі ғылыми-мәдени үйірмелерге қатысып, ұйымдастырушылық қабілетін танытты. Жас Нұртас өз заманының көзі ашық, алғыр, жаңашыл буын өкілдерінің қатарында болды.
Білімі мен ынтасының арқасында ол қысқа уақыт ішінде басқару саласында көзге түсіп, түрлі мемлекеттік қызметтерге тағайындала бастады. Алғашқы еңбек жолын білім беру және мәдениет саласында бастап, елдің сауатын ашуға үлес қосты. Бұл оның халық мүддесін әрқашан бірінші орынға қоятынын дәлелдеді.
Шығармашылығы, қызметі және жетістіктері
Айдарбековтің негізгі қызмет жолы мемлекеттік басқару саласымен байланысты болды. Ол Қазақстандағы әкімшілік құрылымдарда түрлі жауапты қызметтер атқарды. Әсіресе 1930–1940 жылдары елдің саяси-әлеуметтік жағдайы күрделі болып, кадр тапшылығы сезілген кезеңде Айдарбеков іскерлігімен көзге түсті.
Ол Оңтүстік Қазақстан облысында, Түркістан өңірінде басшылық қызметтер атқарып, халық шаруашылығын дамытуға, мәдени-ағарту жұмыстарын өрістетуге ерекше көңіл бөлді. Оның бастамасымен өңірде жаңа мектептер, мәдениет үйлері, кітапханалар ашылды.
Сонымен қатар, Айдарбеков ауыл шаруашылығын дамытуда да үлкен еңбек етті. Ол халықтың тұрмысын көтеру үшін жаңа әдістерді енгізуге тырысты, жергілікті халықты еңбекке жұмылдырып, өндірісті жетілдіру жолында қадамдар жасады.
Айдарбековтің басты жетістіктерінің бірі – ел ішінде бірлікті нығайтуы. Ол әділдігімен, қарапайымдылығымен және халыққа жақындығымен ерекшеленді. Сондықтан да оның аты ел арасында құрметпен аталды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Нұртас Айдарбековтің саяси көзқарастары оның өмірлік ұстанымынан көрініс тапты. Ол әрқашан халық мүддесін қорғауды басты міндет санады. Жастардың білім алуына, әйелдердің қоғамдағы рөлін арттыруға, мәдениетті дамытуға ерекше мән берді.
Ол социалистік жүйенің талаптарына сай қызмет еткенмен, қазақ халқының ұлттық мүддесін қорғауға тырысты. Оның бастамалары арқылы көптеген мәдени-ағарту жобалары іске асырылды. Айдарбеков ұлттық құндылықтарды сақтап, оларды жаңа заман талаптарымен ұштастыруды көздеді.
Сонымен қатар, ол әділдікті жоғары бағалап, жемқорлық пен әділетсіздікке қарсы болғаны халық арасында кең тараған әңгімелерде айтылады. Айдарбековтің қоғамдық-саяси көзқарастары ел дамуына бағытталған прагматикалық және халықшыл сипатымен ерекшеленді.
Жеке өмірі
Нұртас Айдарбековтің жеке өмірі де қарапайымдылығымен ерекшеленді. Ол отбасына берік, бала-шағасына қамқор әке, адал жар болды. Оның отбасында ұлттық тәрбие мен білімге деген құрмет ерекше орын алды.
Әйелі мен балаларына әрқашан қамқорлық танытып, олардың жақсы білім алуына жағдай жасады. Балалары да әке жолын жалғастырып, қоғамға пайдалы азамат болып қалыптасты.
Айдарбеков үйінде әрқашан кітапқа, өнерге деген құрмет ерекше еді. Ол бос уақытын кітап оқуға, жастармен әңгімелесуге арнайтын. Осындай өнегелі отбасылық дәстүрлер оның қоғам алдындағы беделін арттыра түсті.
Мұрасы мен маңызы
Нұртас Айдарбековтің өмір жолы – Қазақстан тарихындағы маңызды кезеңдердің айнасы іспетті. Ол өз дәуірінде халықтың сауатын ашуға, мәдениетін көтеруге, тұрмысын жақсартуға көп еңбек етті. Оның бастамалары арқылы көптеген әлеуметтік нысандар салынып, білім беру жүйесі дамыды.
Айдарбековтің мұрасы – ең алдымен халыққа адал қызмет ету үлгісі. Ол әділ басшы, халықшыл қайраткер ретінде есте қалды. Оның еңбектері тәуелсіз Қазақстанның болашақ дамуына негіз қалаған істердің бірі болып саналады.
Бүгінде оның есімі Түркістан өңірінде құрметпен аталады. Мектептер мен көшелерге есімі беріліп, еңбегі ескеріліп келеді.
