Blog
Нәруыз молекулалары және олардың қызметтері
Адам ағзасының құрылымдық және функционалдық негізін құрайтын молекулалардың бірі – нәруыз. Бұл күрделі биологиялық қосылыстар жасушалардың тіршілігін қамтамасыз етеді, әртүрлі химиялық реакцияларды реттейді және организмнің маңызды процестеріне қатысады.
Нәруыздардың негізгі түрлері
Нәруыз молекулалары көптеген түрлерге бөлінеді, олардың әрқайсысы өз қызметін атқарады. Ең негізгі топтарына мыналар жатады:
- Ферменттер (энзимдер) – биохимиялық реакцияларды жылдамдататын катализаторлар. Мысалы, амилаза көмірсуларды қантқа дейін ыдыратса, липаза майларды қарапайым молекулаларға бөледі.
- Гормондар – жасушалар арасындағы сигнал беруді қамтамасыз етеді. Инсулин қандағы глюкоза деңгейін реттесе, адреналин организмнің стресс жағдайына жауап беруіне көмектеседі.
- Құрылымдық нәруыздар – жасуша мен ұлпалардың беріктігін қамтамасыз етеді. Коллаген – сүйек, шеміршек пен терінің негізгі компоненті, ал кератин шаш пен тырнақтың құрамында кездеседі.
- Тасымалдаушы нәруыздар – ағзадағы заттардың орын ауыстыруына жауап береді. Гемоглобин өкпеден жасушаларға оттегін жеткізсе, альбумин қан плазмасындағы маңызды молекулаларды тасымалдайды.
- Иммундық нәруыздар – ағзаны ауру тудырушы бактериялар мен вирустардан қорғайды. Антиденелер (иммуноглобулиндер) бөгде заттарды танып, жою механизмдерін іске қосады.
Нәруыздардың қызметі
Бұл күрделі молекулалар ағзадағы көптеген биологиялық процестерге қатысады. Олардың басты қызметтерін төмендегідей сипаттауға болады:
- Катализдік қызмет – химиялық реакцияларды тездетеді.
- Тасымалдаушы рөл – оттегі, қоректік заттар мен сигналдық молекулаларды тасымалдайды.
- Қорғаныс жүйесін нығайтады – инфекциялармен күреседі.
- Энергетикалық көз – егер көмірсулар мен майлар жеткіліксіз болса, энергия көзі ретінде қолданылады.
- Қозғалысты қамтамасыз етеді – бұлшықет жиырылуын жүзеге асырады (мысалы, миозин мен актин).
