Нұрсұлтан Назарбаев өмірбаяны – Қазақстанның тұңғыш президенті
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев — тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш президенті, еліміздің қазіргі заман тарихының негізін қалаушы, саяси және экономикалық реформалардың белсенді жетекшісі. Оның қызметі тек қана Қазақстан үшін ғана емес, Орта Азия мен бүкіл ТМД аумағы үшін де маңызды болды. Назарбаев заманауи Қазақстанның халықаралық аренадағы орнын нығайтуға, елдің экономикалық дамуын жеделдетуге және ұлттық бірлік пен тұрақтылықты қамтамасыз етуге көп үлес қосты.
Нұрсұлтан Назарбаевтың саяси өмірбаяны — бұл бір адам тағдыры арқылы тұтас мемлекеттің қалыптасуы мен дамуын көруге мүмкіндік беретін тарихи сабақ. Оның әрекеттері мен шешімдері Қазақстанның тәуелсіздікке жету, экономикалық және әлеуметтік модернизациялау жолында жасаған стратегиялық қадамдарының көрінісі болып табылады. Назарбаевтың қызметі ел ішінде және халықаралық аренада әрдайым талқылауға, бағалауға және зерттеуге тұрарлық.
Осы мақалада біз оның балалық шағынан бастап саяси, қоғамдық және жеке өміріне дейінгі барлық кезеңдерін жан-жақты қарастырамыз. Мақсат — Нұрсұлтан Назарбаевтың тұлғалық, шығармашылық және саяси қызметінің маңыздылығын толық көрсету.
Н.Назарбаев өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Нұрсұлтан Назарбаев 1940 жылы 6 шілдеде Алматы облысы, Шамалған ауылында дүниеге келген. Ол қазақтың қарапайым, бірақ еңбекқор отбасында тәрбиеленді. Әкесі Әбіш Назарбаев – қарапайым жұмысшы, ал анасы Алматы облысының тұрғыны. Назарбаевтың отбасы кеңес дәуірінің қиыншылықтарын бастан кешірген, әсіресе 1930–40 жылдары Қазақстандағы ұжымдастыру және аштық кезеңдері отбасының өміріне айтарлықтай әсер етті.
Бала кезінен Нұрсұлтан еңбекке бейім болды, мектепке барған жылдарында ол ғылымға, техникаға және қоғамдық өмірге қызығушылық танытты. Отбасының қарапайым жағдайына қарамастан, ата-анасы бала білім алуына ерекше мән берді. Олар Нұрсұлтан мен оның бауырларына жоғары моральдік құндылықтарды, еңбекқорлықты және қоғамға пайдалы болуды үйретті.
Назарбаевтың балалық шағының ерекшелігі — ауылдағы өмірдің қарапайымдылығы мен қатаң тәртіптің үйлесімі. Бұл кезеңде ол ауыл шаруашылығы мен еңбекке араласып, өмірлік тәжірибе жинады. Болашақ президенттің ерік-жігері, жауапкершілік сезімі осы алғашқы жылдардан қалыптасты. Оның отбасы мен ауыл ортасы болашақта Қазақстандағы саяси және экономикалық көшбасшылыққа дайындықтың негізін қалады.
Білім алу және алғашқы қадамдар
Нұрсұлтан Назарбаевтың білім жолы өзінің қарапайым ауылынан басталды. Ол мектепте үздік оқып, ғылым мен техникалық пәндерге ерекше қызығушылық танытты. 1957 жылы Назарбаев Алматыдағы Политехникалық институтқа түсті, онда металлургия және индустриалды өндіріс саласын таңдады. Бұл кезең оның аналитикалық ойлау қабілетін дамытуға, жүйелі жұмыс істеуге және практикалық мәселелерді шешуге үйретті.
Кейіннен ол жұмысқа орналасты және өнеркәсіп саласында тәжірибе жинады. 1960 жылдардың басында ол Қарағанды металлургиялық комбинатында жұмыс істеді, онда өндірісті ұйымдастыру, кадрларды басқару және экономикалық есеп жүргізу сияқты маңызды дағдыларды меңгерді. Бұл кезең Назарбаевтың саяси жолында шешуші рөл атқарды, өйткені ол тек техникалық маман ғана емес, сонымен қатар ұйымдастыру қабілеті жоғары көшбасшы ретінде де өзін көрсетті.
Саяси қызметке түсуі 1960 жылдардың ортасында басталды. Ол Қазақстан Коммунистік партиясының қатарына қабылданып, түрлі өндірістік және партиялық лауазымдарда жұмыс істеді. Назарбаев партия ішінде тез танылды, өйткені ол аналитикалық ойлау қабілеті, ұйымдастырушылық қасиеті және адамдармен жұмыс істеудегі икемділігі арқылы ерекшеленді. Бұл кезең оның болашақ президенттік қызметіне дайындық ретінде қарастырылады.
Қызметі, шығармашылығы және жетістіктері
Нұрсұлтан Назарбаевтың кәсіби және саяси қызметі кең ауқымды. Ол 1989 жылы Қазақстан Компартиясының Орталық комитетінің бірінші хатшысы болып сайланды, бұл оның саяси көшбасшылыққа шыққан алғашқы қадамы болды. 1990 жылы Қазақстан Республикасының Президенті болып сайланды, ал 1991 жылы тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш президенті атанды.
Президент ретіндегі Назарбаев Қазақстанды экономикалық, саяси және әлеуметтік тұрғыдан жаңғыртуға бағытталған реформаларды бастады. Оның бастамасымен ұлттық валюта – теңге енгізілді, республикалық индустрияны жаңғырту бағдарламалары жүзеге асырылды, ірі халықаралық жобалар мен инвесторлар тартылды. 1990–2000 жылдардағы Назарбаевтың саясаты Қазақстанның тұрақтылығын қамтамасыз етуге және экономикалық өсуге бағытталған стратегиялық қадамдарды қамтыды.
Сонымен қатар, Назарбаев халықаралық аренада да белсенді жұмыс істеді. Ол Қазақстанды ТМД мемлекеттері арасындағы дипломатиялық байланыстарда жетекші рөлге шығарып, еліміздің халықаралық мәртебесін арттырды. Назарбаевтың бастамасымен Астананы (қазіргі Нұр-Сұлтан) елордаға айналдыру жобасы жүзеге асты, бұл Қазақстанның халықаралық имиджін күшейтті және елдің геосаяси маңыздылығын арттырды.
Оның жетістіктерінің бірі — энергетика саласындағы ірі жобаларды іске қосу, соның ішінде мұнай мен газ секторында халықаралық серіктестіктер құру. Назарбаев экономикалық өсу мен тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін шетелдік инвестицияларды тартуға ерекше көңіл бөлді.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Нұрсұлтан Назарбаев саяси өмірінде бірқатар принциптер мен көзқарастарды ұстанды. Ол тұрақтылық пен ұлттық бірлікті бірінші орынға қойды. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі алғашқы жылдары Қазақстанда саяси жүйені қалыптастыру, этникалық және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ету маңызды болды. Назарбаев бұл мәселені бейбіт шешуге тырысып, көпвекторлы сыртқы саясатты жүргізді.
Оның саяси көзқарасы прагматизмге негізделген: экономикалық даму, саяси тұрақтылық және халықаралық ынтымақтастық. Назарбаев реформаларды кезең-кезеңімен, сақтықпен енгізді, бұл елдің тұрақтылығын қамтамасыз етті. Сонымен қатар, ол мемлекет институттарын нығайтуға ерекше көңіл бөлді, ұлттық заңнама мен конституциялық реформаларды жүзеге асырды.
Халықаралық деңгейде Назарбаев Қазақстанның бейбітшілік пен дипломатияға негізделген саясатты ұстануына ықпал етті. Ол ядролық қаруды құлату, ядролық сынақ алаңдарын жабу және өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша белсенді қадамдар жасады. Назарбаевтың саяси көзқарастары Қазақстанның қауіпсіздігі мен дамуын стратегиялық тұрғыдан қамтамасыз етуге бағытталды.
Жеке өмірі
Нұрсұлтан Назарбаев жеке өмірінде отбасына ерекше мән берді. Ол ұзақ жылдар бойы өзінің жұбайы Сара Назарбаевамен бірге болды. Отбасында бірнеше балалары бар, олардың әрқайсысы өз саласында білім алып, қызмет атқарды. Назарбаевтың жеке өміріндегі басты ерекшелік — оның отбасы мен қызметінің үйлесімділігі.
Президент ретінде ол көпшілік алдында қарапайым және сыпайы адам ретінде көрінді. Оның жеке қызығушылықтары арасында спорт, музыка және тарихқа деген қызығушылық бар. Назарбаев көп жылдар бойы Қазақстан қоғамында моральдік және мәдени құндылықтарды насихаттады, отбасылық дәстүрлерді сақтауға мән берді.
Мұра және маңызы
Нұрсұлтан Назарбаевтың мұрасы — бұл Қазақстанның тәуелсіздік тарихы, экономикалық дамуы және халықаралық аренадағы орны. Ол елді қиын кезеңдерде басқарды, экономикалық реформаларды жүзеге асырды және ұлттық бірлікті нығайтты. Назарбаевтың бастамасымен жүзеге асқан жобалар, оның ішінде Астана қаласын дамыту, индустриялық кешендер құру және халықаралық ынтымақтастық бағдарламалары Қазақстанның қазіргі бейнесін қалыптастырды.
Оның саяси қызметі Қазақстандағы тұрақтылықты қамтамасыз етті, экономикалық өсуді арттырды және елдің халықаралық аренадағы беделін көтерді. Назарбаевтың мұрасы тек мемлекет басқаруында ғана емес, сонымен қатар қоғамның рухани және мәдени дамуына да әсер етті. Ол көпұлтты қоғамда келісім мен бейбітшілікті сақтау арқылы үлгі көрсетті.
