2025 жылдың тамыз айында жоғалып кеткен ресейлік альпинист Наталья Наговицына әлі күнге дейін табылған жоқ. Қырғызстанның Төтенше жағдайлар министрлігі Победа шыңында (7 439 м) жүргізілген іздестіру-құтқару операциясының нәтижесінде спортшыны тірі күйінде табу мүмкін болмағанын мәлімдеді.
Министрлік өкілдерінің хабарлауынша, дрондармен жасалған соңғы іздеу жұмыстары кезінде альпинистің тұрған жерінен ешқандай өмір белгілері анықталмаған. Осыған байланысты Наговицына ресми түрде “хабар-ошарсыз кеткен” деп танылды.
Дегенмен, альпинистер қауымдастығы мен еріктілер оның тірі қалуының аз да болса мүмкіндігі бар екенін жоққа шығармайды. Әлеуметтік желілерде #SaveNatalia хэштегімен көптеген қолдау жазбалары жарияланып, әлемнің түкпір-түкпірінен альпинистер оған құрмет көрсетіп жатыр.
Құтқару тобының хабарлауынша, қатты аяз, 50 градустан төмен температура және қар көшкіні қаупі іздеу жұмыстарына айтарлықтай кедергі келтірген. Соған қарамастан, іздестіру бірнеше аптаға созылып, тек тамыздың соңында ғана ресми түрде тоқтатылған.
Құтқару операциясының барысы: Тау шыңындағы үміт пен уақытқа қарсы жарыс
Наталья Наговицына жоғалып кеткен экспедиция 2025 жылдың 12 тамызы күні Тянь-Шань тау жотасындағы Победа шыңынан (биіктігі 7 439 метр) қайтар жолда болған. Куәгерлердің айтуынша, ол сол кезде аяғын сындырып алып, қозғала алмай қалған. Байланыс құралдары мен азық қоры шектеулі болғандықтан, ол радиобайланыс арқылы тек қысқа хабар жіберіп үлгерген.
Құтқару операциясы дереу басталғанымен, биік таудағы ауа райының күрт өзгеруі іздестіруді қиындатты. Таудың солтүстік беткейінде қатты боран мен температураның минус 30–40 градусқа дейін төмендеуі, сонымен қатар жоғары деңгейлі қар көшкіні қаупі құтқарушылардың тікелей көтерілуін бірнеше рет тоқтатуға мәжбүр етті.
Құтқару тобының алғашқы әрекеттері нәтижесіз аяқталды. Кейінірек іздеу жұмыстары дрондар мен тікұшақтардың көмегімен жалғасты. Алайда дрондар да жағдайды айқын көрсете алмады — қалың қар мен жел камералардың жұмысын шектеді.
Құтқарушылардың мәліметінше, Наговицына соңғы рет биіктігі шамамен 6 900 метр деңгейінде тіркелген. Сол маңда оның жеке жабдықтарының кейбір бөлігі, атап айтқанда шатыр мен құрал-саймандарының қалдықтары табылған.
Бірнеше күн бойы итальян альпинисі мен еріктілер тобы да іздеу жұмыстарына қатысуға тырысты, бірақ Қырғызстан билігі қауіп деңгейі жоғары болғандықтан, олардың көтерілуіне рұқсат бермеді.
Тамыздың соңында Қырғызстанның ТЖМ арнайы комиссиясы жиналып, операцияны “тірі табу мүмкіндігі жоқ” деп бағалап, іздестіруді ресми түрде тоқтатты.
Осы шешім қоғамда үлкен резонанс тудырды — кейбір альпинистер мен интернет қолданушылары билікті “үмітті тым ерте үзді” деп сынға алды.
Ресми мәртебе және қоғамдағы пікірталас: “Жоғалып кетті” ме, әлде “құрбан болды” ма?
Құтқару операциясы тоқтатылған соң, Қырғызстанның Төтенше жағдайлар министрлігі 2025 жылдың 23 тамызында ресми мәлімдеме жасап, Наталья Наговицынаны «хабар-ошарсыз кеткен адам» деп тіркеді.
Бұл шешім формалды түрде қабылданғанымен, оның мағынасы қоғамда әртүрлі түсіндірілді.
Министрлік өкілдері:
«Барлық техникалық және адам ресурстары жұмылдырылды. Бірақ ауа райы мен биіктік жағдайы іздестіруді жалғастыруға мүмкіндік бермейді. Біз тірі қалу мүмкіндігі жоқ деп есептейміз», — деген болатын.
Бірақ альпинистер қауымдастығы, әсіресе Ресей мен Қазақстандағы спортшылар, бұл шешімге наразылық білдірді. Көптеген адамдар “іздеу тым ерте тоқтатылды” деп есептейді.
Әлеуметтік желілерде #SaveNatalia хэштегі арқылы мыңдаған адам құтқару операциясын жалғастыруды талап етті. Кейбір белсенділер өз қаражатына дрон жіберуге, жаңа экспедиция ұйымдастыруға дайын екенін айтты.
Сонымен қатар, қоғамда «ресми органдар әрекетсіз қалды» деген пікірлер де тарады. Әлеуметтік желі қолданушылары Қырғызстан мен Ресей билігіне хаттар жазып, халықаралық қолдау сұраған.
Қырғызстан Альпинизм федерациясы да өз ұстанымын жариялады. Ұйым өкілдері:
«Біз Наталья Наговицынаны бейресми түрде қаза тапқан деп танимыз. Бірақ ресми мәлімет болмағандықтан, бұл тек болжам», — деп мәлімдеді.
Сондай-ақ, кейбір сарапшылардың айтуынша, Наговицына соңғы рет биіктігі шамамен 7 мың метрге жақын жерде байқалған, ол аймақ — адам өмір сүруі өте қиын “өлім аймағы” (death zone). Сондықтан оның бірнеше апта бойы тірі қалуы мүмкін емес деген қорытынды жасалған.
Наталья Наговицынаның өмірбаяны мен альпинизм жолы
Наталья Наговицына — Ресейдің танымал альпинисі, экстремалды спорт түрлерімен айналысқан, өз табандылығы мен төзімділігімен белгілі спортшы.
Ол Иркутск қаласында туған, бала кезінен табиғатты, биік тауларды жақсы көрген. Жоғары оқу орнында оқып жүрген кезінде туризм және спорттық альпинизмге қызығып, алғаш рет 18 жасында Саян тауларына шыққан.
Кейінгі жылдары Наталья альпинизмге кәсіби түрде бет бұрып, Ресейдің, Қырғызстанның және Қазақстанның ірі шыңдарын бағындырған. Оның есебінде:
- Эльбрус (5642 м),
- Ленин шыңы (7134 м),
- Хан-Тәңірі (6995 м),
- сондай-ақ бірнеше ортаазиялық және сібірлік шыңдар бар.
Ол әр экспедициясында жалғыз шығуға бейім, минималды құралмен және барынша тәуелсіз болуды қалайтын. Осы қасиеті оны альпинизм әлемінде ерекше тұлғаға айналдырды.
Трагедия алдындағы соңғы экспедиция
2025 жылдың жазында Наталья өз мақсаты ретінде Победа шыңын (Жеңіс шыңы) таңдады — бұл Тянь-Шань жотасындағы ең биік әрі ең қауіпті нүктелердің бірі.
Победа — тек биіктігімен емес, ерекше климатымен, күрт өзгеретін ауа райымен және жоғары өлім деңгейімен танылған тау.
Наговицына сапарға жеке шыққан. Ол спутниктік байланыс арқылы достарына және альпинистік қауымдастыққа өзінің қозғалысын хабарлап отырған.
12 тамыз күні соңғы байланыс кезінде ол аяғын сындырып алғанын және қозғала алмай жатқанын жеткізген. Сол сәттен кейін байланыс үзілді.
Құтқару топтары сигнал тіркелген аймаққа барғанда, тек шатырдың қалдықтары мен жеке жабдықтары табылған. Ауа райы күрт бұзылғандықтан, операция бірнеше рет кейінге шегерілген.
Қоғамдық реакция және халықаралық қолдау
Наговицына жоғалып кеткеннен кейін әлемнің түкпір-түкпірінен адамдар оған тілектестік білдірді.
Әсіресе әлеуметтік желілерде #SaveNatalia хэштегі кең таралды — онда альпинистер, журналистер және қарапайым адамдар үмітін үзбей, іздестіруді жалғастыруға шақырды.
Қоғамда ерекше резонанс тудырған жайт — итальян альпинисінің Натальяны іздеуге жеке баруға ниет білдіргені. Алайда Қырғызстан билігі қауіп деңгейі тым жоғары болғандықтан, бұл әрекетке рұқсат бермеді.
Кейін көптеген БАҚ өкілдері мен альпинизм ұйымдары құтқару процесінің баяу жүріп, техникалық қолдау жетіспегенін сынға алды.
Сонымен қатар, бұл оқиға тау қауіпсіздігі мен халықаралық құтқару ынтымақтастығының әлсіздігін де көрсетіп берді.
