Наурыз көжені қалай дайындайды – Қазақтың дәстүрлі тағамы

Наурыз – көктемнің жаршысы, табиғаттың жаңаруымен қатар келетін, ұлттың рухани құндылықтарын ұлықтайтын ерекше мереке. Бұл мейрамда ағайын-туыс бір-біріне амандық тілеп, дастархан жайып, барын ортаға салады. Наурыз мейрамының басты тағамы – Наурыз көже. Ол тек дәмді ас қана емес, халықтың бірлігі мен берекесінің символы ретінде ерекше мәнге ие.

Наурыз көжеге не қосылады?

Наурыз көженің ерекшелігі – жеті түрлі дәмнен тұратындығы. Бұл жеті тағам – өмірдің жеті элементін бейнелейді: су, ет, тұз, май, ұн, дән және сүт. Әр отбасы осы тағамдарды өз мүмкіндігінше және аймақтық дәстүрге сай әртүрлі қоса береді.

Көжеге көбіне келесі азық-түліктер пайдаланылады:

• Су – тіршілік көзі, кез келген тағамның негізі.
• Ет – көбіне сүрленген ет немесе малдың мүшелері.
• Тұз – дәм беретін басты элемент.
• Май – көбіне сары май немесе құйрық май қосылады.
• Дән – бидай, арпа, жүгері секілді дәнді дақылдар.
• Сүт – айран, қатық, не кейде қымыз қосылады.
• Ұн – кейде ұннан кеспе немесе ботқа жасалып қосылады.

Дайындау барысы

Наурыз көженің дайындалу тәсілі әр өңірде әртүрлі болуы мүмкін, дегенмен ортақ ұстанатын ережелер бар. Дәмі үйлесімді әрі құнарлы болу үшін әрбір қадамға мән берген жөн.

1. Етті алдын ала пісіріп алыңыз

Көбіне сүрленген ет пайдаланылады. Ол көжеге ерекше хош иіс пен дәм береді. Сүр ет болмаса, қарапайым қой немесе сиыр етін қайнатып, сорпасын пайдалануға болады. Ет толық пісіп, жұмсарғанша қайнату керек.

2. Дәнді дақылдарды бөлек пісіріңіз

Арпа, бидай, күріш, тары секілді дәндер алдын ала жуылып, тұзсыз суда қайнатылады. Әр дән толық пісіп, жарыла бастағанша қайнату – тағамның сәтті шығуына кепіл.

3. Барлық ингредиенттерді біріктіру

Дайын ет пен сорпаға дәндер, тұз, май, ұннан жасалған кеспе немесе ботқа қосылады. Кейбір үйлерде бұл кезеңде сүт немесе айран қосып, дәмін байытады. Дайындалған тағам баяу отта біраз уақыт қайнап, дәмдері бір-біріне сіңгенше тұрады.

4. Дәмін келтіру

Тамақ дайын болған соң міндетті түрде дәмін тексеріңіз. Қажет болса тұз немесе май қосуға болады. Кейбір отбасылар көжеге көк шөп немесе сарымсақ қосып, ерекше иіс пен дәм береді.

Көжені қалай дұрыс ұсынуға болады?

Наурыз көже тек үй ішінде ғана емес, жұртшылыққа, көрші-қолаңға, тіпті жүргіншіге де ұсынылатын тағам. Бұл – қонақжайлылық пен кеңпейілдіктің белгісі. Дастарханға көже құйылған тостағанмен бірге бауырсақ, құрт, ірімшік, тәттілер де қойылады.

Ыстық күйінде беру – тағамның дәмін арттырады әрі денеге күш-қуат береді. Сонымен қатар, кейбір жерлерде көжені алдын ала пісіріп, бөтелкеге құйып, көпшілікке тарату дәстүрі де бар.

Наурыз көженің мәні мен мағынасы

Бұл тағамды дайындау тек ас әзірлеу емес, отбасының, тіпті тұтас қоғамның бірлігін көрсететін әрекет. Жеті дәмнің бір ыдысқа бірігуі – түрлі адам, түрлі көзқарас, түрлі ұлт өкілдерінің бірлікте өмір сүре алатынын бейнелейді.

Наурыз көже дайындау арқылы адамдар өткен жылды еске түсіріп, жаңа жылға ақ тілекпен қадам басады. Мұндай үрдістер халықтың мәдениетін сақтауға және ұрпаққа жеткізуге үлкен ықпал етеді.