Назар Шархан өмірбаяны – шығармашылық, қоғамдық қызмет
Қазақ әдебиетінде публицистика мен көркем сөздің тоғысқан ерекше арнасы бар. Бұл арнаның өкілдері халықтың ішкі жан дүниесін, әлеуметтік мәселелерін, рухани ізденістерін шығармашылық тұрғыдан жеткізуді мақсат етеді. Солардың ішінде Назар Шархан есімі айрықша орын алады. Ол – журналист, публицист, жазушы әрі қоғам қайраткері ретінде танылған қаламгер. Оның шығармалары, мақалалары, ой-толғамдары қазақ оқырмандары арасында кеңінен таралып, қоғамдық пікірдің қалыптасуына ықпал етіп келеді.
Назар Шархан тек әдебиет саласында ғана емес, журналистика мен қоғам өмірінде де белсенді қызмет атқарып, ұлттық құндылықтарды насихаттаушы, жаңа буын қаламгерлерге бағыт көрсетуші ретінде белгілі. Оның публицистикасы өткір, тілінің өрнегі бай, ал идеялық мазмұны терең. Қаламгердің еңбектері арқылы біз тәуелсіздік жылдарындағы қазақ қоғамының тынысын, елдік мәселелерге деген көзқарасын, халықтың тұрмыс-тіршілігін айқын аңғара аламыз.
Осы мақалада Назар Шарханның өмір жолы, шығармашылық ізденістері мен қоғамдық көзқарастары кеңінен баяндалады.
Назар шархан өмірбаяны
Балалық шағы мен отбасы
Назар Шархан 1970-жылдардың соңында қазіргі Қазақстанның Жетісу өлкесінде, табиғаты көркем, тарихы бай аймақта дүниеге келген. Оның балалық шағы ауылдық ортада өтті. Әкесі – еңбекқор, қолөнерге бейім жан, анасы – шаңырақтың ұйытқысы болған, балаларын адалдыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеген мейірімді жан. Отбасында ұлттық дәстүрлерге, салт-сананың сақталуына ерекше мән берілген.
Бала кезінен ол сөзге зерек, үлкендердің әңгімесін құмарта тыңдайтын. Әкесінің ауыл ақсақалдарымен бірге отырып, тарих, шежіре жайлы сыр шерткенін естіп өсуі оның дүниетанымына зор ықпал етті. Әсіресе анасы оқыған кітаптарды, жыр-дастандарды қызыға баяндап беретін. Осындай орта болашақ қаламгердің бойына сөз өнеріне деген құштарлықты ерте сіңірді.
Мектеп қабырғасында жүргенде Назар әдебиетке, тарихқа ерекше қызығушылық танытты. Мұғалімдері оның шығармашылық қабілетін байқап, түрлі әдеби үйірмелерге, аудандық байқауларға қатыстыратын. Ол жиі-жиі қабырға газеттеріне мақала жазып, шағын әңгімелерін жариялап жүрді. Бұл алғашқы талпыныстар кейіннен оның үлкен жолға шығуына негіз болды.
Ауылдағы бала өмірінің басты ерекшелігі – табиғатпен етене араласу. Таудың етегіндегі кең жайлау, мал баққан тіршілік, ауылдың қарапайым тұрмысы жас Назардың дүниетанымын байытты. Ол ауыл өмірінің қуанышы мен қиындығын, адамдар арасындағы шынайы қатынастарды көріп өсті. Кейіннен осы көрген-түйгендері оның шығармаларында реалистік сипатпен көрініс тапты.
Білім жолы және алғашқы қадамдары
Мектепті ойдағыдай аяқтаған соң Назар Шархан Алматы қаласына оқуға түседі. Жастайынан жазуға құмар болғандықтан, ол жоғары оқу орны ретінде журналистика факультетін таңдайды. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің журналистика факультетінде білім алып, кәсіби қаламгерлік пен публицистиканың қыр-сырын меңгерді.
Студенттік жылдары ол университеттің қабырға газеттеріне, республикалық мерзімді басылымдарға үзбей мақала жазып тұрды. Оның жазғандары батыл ойымен, қоғамдағы өзекті мәселелерді қозғауымен ерекшеленетін. Жас тілшінің публицистикалық стилі бірден көзге түсіп, ұстаздары мен әріптестері оның алдағы уақытта үлкен биіктерге жететінін болжады.
Оқу орнында ол қазақ әдебиеті классиктерінің шығармашылығымен терең танысып, сөз өнерінің мәнін түсінуге ұмтылды. Абай, Мұхтар Әуезов, Ғабит Мүсірепов секілді ірі тұлғалардың туындылары оның рухани бағдаршамына айналды. Сондай-ақ шетелдік публицистер мен жазушылардың еңбектерін де зерделеп, түрлі әдеби стильдерді бойына сіңірді.
Университетті тәмамдағаннан кейін Назар Шархан түрлі басылымдарда тілші, редактор қызметін атқарды. Алғашқы тәжірибесі оның кәсіби шеберлігін шыңдап, журналистика саласында бедел жинауына жол ашты. Ол тек жаңалықтарды жеткізумен шектелмей, олардың түпкі мәнін ашуға, қоғамдағы өзекті тақырыптарды қозғауға ұмтылды.
Шығармашылық, қызмет және жетістіктері
Назар Шархан шығармашылықпен қатар, қоғамдық қызметте де белсенді болды. Оның алғашқы әңгімелері мен публицистикалық мақалалары 1990-жылдардың соңында жарық көрді. Кейіннен бірнеше кітаптары баспадан шығып, оқырмандар тарапынан жоғары баға алды.
Жазушының шығармаларына тән басты ерекшелік – өмірдің шынайы көріністерін нанымды бейнелеу. Ол ауыл тіршілігін, қарапайым адамдардың қуанышы мен қайғысын, қоғамдағы әлеуметтік теңсіздікті, жастардың ізденісін шығармаларына арқау етті. Оның әңгімелері мен повестері тілдік өрнегімен, психологиялық тереңдігімен ерекшеленеді.
Журналист ретінде Назар Шархан көптеген республикалық газеттер мен журналдарда еңбек етті. Ол ондаған публицистикалық мақалалар, сұхбаттар, репортаждар жариялап, қоғамдағы маңызды оқиғаларды оқырманға жеткізді. Оның материалдары өткірлігімен, мәселеге тура қарауымен ерекшеленді.
Оның қаламынан туған еңбектер тек әдеби ортада ғана емес, жалпы қоғамда қызу пікір тудырып отырды. Көптеген жас қаламгерлер оны ұстаз, бағыт беруші ретінде қабылдап, шығармашылыққа шабыт алды.
Жетістіктері қатарында түрлі әдеби байқаулардағы жүлделерді, журналистік марапаттарды атап өткен жөн. Оның еңбектері республикалық деңгейдегі конкурстарда үздік деп танылып, арнайы сыйлықтарға ие болды.
Қоғамдық және саяси көзқарастары
Назар Шархан тек қаламгер ғана емес, қоғам қайраткері ретінде де танылды. Оның мақалалары мен сұхбаттарында елдің әлеуметтік жағдайы, жастар тәрбиесі, ұлттық болмыс, тіл мен мәдениет мәселелері жиі көтеріледі.
Ол тәуелсіздіктің қадірін түсінуді, ұлттық құндылықтарды сақтап, жаңғыртуды басты ұстаным етіп қойды. Назар Шархан жастардың бойында отансүйгіштік сезімді қалыптастыруды маңызды деп санады. Оның пікірінше, әдебиет пен публицистика қоғамның айнасы болуы тиіс.
Саяси тұрғыда ол демократиялық құндылықтарды, әділеттілік пен ашықтықты қолдады. Әлеуметтік теңдік, ауылдағы мәселелер, жастардың жұмыспен қамтылуы сияқты проблемаларды жиі қозғады. Оның көзқарастары үнемі қоғамда пікірталас тудырып, түрлі топтардың қызығушылығын оятты.
Жеке өмірі
Қоғам алдында жүргенімен, Назар Шархан өзінің жеке өмірін көпшілікке жария етуді ұнатпайды. Дегенмен, оның жанұялық өмірі де шығармашылығына әсер еткені белгілі. Жары – әдебиетке жақын, мәдениет саласында еңбек ететін жан. Отбасында бір-бірін құрметтеу, ұлттық дәстүрге берік болу – басты қағида.
Оның балалары да шығармашылыққа бейім. Әкелерінің кітапханаға жиі апарып, әдебиет пен өнерді қадірлеуге үйретуі олардың дүниетанымына ықпал етті. Назардың жеке өміріндегі қарапайымдылық пен отбасылық құндылықтарға беріктігі оның қоғамдық қызметінде де айқын көрінеді.
Мұра және маңызы
Назар Шарханның шығармашылық мұрасы – қазақ публицистикасы мен әдебиетінің маңызды бөлігі. Оның еңбектері арқылы біз тәуелсіздік жылдарындағы қоғамның бейнесін көреміз. Ол ұлттық сананы ояту, халықтың рухани өмірін байыту бағытында зор еңбек етті.
Қаламгердің публицистикасы жастарға өнеге болып, сөз өнеріне қызығушылық танытқан буынға бағыт берді. Оның еңбектерінде көтерілген мәселелер бүгінгі күнге де өзекті. Әсіресе ауыл тағдыры, тіл мәселесі, мәдени мұраны сақтау тақырыптары әлі күнге дейін мәнін жоғалтқан жоқ.
Назар Шархан әдебиет пен журналистикада өзіндік мектебін қалыптастырды деуге болады. Оның стилі, ой айту мәнері кейінгі буын үшін үлгі.
