Оқушы бойында адамзаттық құндылықтарды қалыптастыру жолдары
Қазіргі білім беру жүйесінің басты мақсаты – жай ғана білім мен дағды беру емес, сонымен қатар рухани-адамгершілік тұрғыдан кемел тұлға қалыптастыру. Әлемнің түрлі өзгерістері, технологияның дамуы, ақпарат тасқыны бала санасына ерте жастан әсер етіп жатқанда, олардың жүрегіне мейірім, адалдық, жауапкершілік секілді негізгі адамзаттық құндылықтарды сіңіру – қоғам алдындағы үлкен міндет.
Құндылық деген не және ол не үшін маңызды?
Құндылықтар – адам мінез-құлқын, іс-әрекетін бағыттайтын, ішкі сенімі мен көзқарасына әсер ететін негізгі рухани бағдарлар. Олар адамның өмірлік ұстанымын, дүниетанымын қалыптастырады. Егер бала бойында бала күнінен әділдік, құрмет, қайырымдылық сияқты қасиеттерді дамытсақ, ол болашақта өз ортасына, қоғамына, тіпті әлемге пайда әкеле алатын азамат болып өседі.
Отбасы – құндылықтардың ең алғашқы мектебі
Бала үшін алғашқы тәрбие ошағы – отбасы. Ата-ананың өзара қарым-қатынасы, сөйлесу әдебі, үлкенге құрмет көрсетуі, кішіні аялауы – баланың ішкі дүниесіне тікелей әсер етеді. Отбасындағы сүйіспеншілік пен сыйластық – балаға беріле алатын ең үлкен құндылықтардың бірі.
Баланы жақсы көру – тек материалдық қажеттіліктерін өтеу емес, оның жан дүниесін түсініп, ішкі сезіміне назар аудару. Қарапайым сөздермен айтқанда, баланың бойына құндылықтарды сіңіру – оны жақсы көріп, тыңдап, қолдау арқылы жүзеге асады.
Мектеп – құндылықтарды жүйелі дамытатын орта
Мектеп – баланың әлеуметтік ортасы, мұнда ол түрлі адамдармен қарым-қатынас орнатады, өз орнын табуға тырысады. Осы тұста мұғалімнің рөлі ерекше. Мұғалім – тек білім беруші ғана емес, сонымен қатар баланың жан дүниесіне әсер ететін тұлға.
Мұғалімнің сабырлы, әділ, мейірімді болуы, оқушылармен сенімді қарым-қатынас орнатуы – олардың бойында осы қасиеттерді сіңіруге көмектеседі. Әр сабақта адамгершілік бағыттағы мысалдар келтіру, өмірмен байланыстыру, балалардың ойын тыңдау арқылы біз оларды ойлануға, дұрыс шешім қабылдауға үйретеміз.
Құндылықтарды ойын, шығармашылық және тәжірибе арқылы дамыту
Баланың ой-санасына тікелей әсер ететін құралдардың бірі – ойын мен шығармашылық әрекет. Мысалы, бірлескен тапсырмалар, рөлдік ойындар, сахналық қойылымдар, пікірталастар арқылы бала өз сезімін, ойын ашық білдіре алады. Бұл – оның ішкі жан дүниесін байытып, эмоциялық интеллектін арттырады.
Еріктілік жобаларына қатыстыру, мейірімділік акцияларын ұйымдастыру, қарттар үйіне немесе балалар үйіне көмек көрсету – міне, осындай нақты әрекеттер арқылы балаға тек сөзбен емес, іспен де құндылықтардың мәнін ұғындыруға болады.
Қоғамдық орта мен медиа ықпалы
Қазіргі бала интернет пен әлеуметтік желіде көп уақыт өткізеді. Сондықтан олардың көретін контенті де ерекше назарда болуы тиіс. Пайдалы, тәрбиелік мәні бар материалдарға қолжетімділік жасау, танымдық бейнероликтер мен кітаптарға қызығушылығын арттыру – баланың санасын дұрыс арнаға бағыттауға көмектеседі.
Бала көргенін қайталайды. Сол себепті үлгі болатын тұлғалармен таныстыру, ұлттық қаһармандардың өмір жолын, батырлықтарын баяндау арқылы біз оның ойына «мен қандай болуым керек?» деген сұрақты ерте қалыптастырамыз.
Мұғалім мен ата-ана ынтымақтастығы – табыстың кілті
Баланы тәрбиелеуде мектеп пен отбасының бірлескен әрекеті шешуші рөл атқарады. Егер мұғалім мен ата-ана бір-бірін қолдап, ортақ мақсатта жұмыс істесе, нәтиже әлдеқайда тиімді болады.
Жиі кездесулер, ашық сабақтар, пікір алмасу отырыстары арқылы екі жақ баланың мінез-құлқына, ішкі дүниесіне бірдей көңіл бөледі. Бұл – оқушы бойындағы адамзаттық құндылықтарды жүйелі түрде дамытуға мүмкіндік береді.
Кілт сөз: оқушы бойындағы адамзаттық құндылықтарды қалай қалыптастырамыз
Сұрақ күрделі болғанымен, жауабы өте анық: жылулық пен шынайылық арқылы. Қоғамдық, отбасылық және білім беру ортасының үйлесімді ықпалы арқылы біз бала бойына үлкен өмірге қажет рухани байлықты бере аламыз.
