Ойтолғау қалай жазылады? Толық нұсқаулық
Ойтолғау – белгілі бір тақырыпқа қатысты жеке ойлар мен көзқарастарды білдіретін шығармашылық жазба. Бұл эссенің бір түрі болып табылады және көбіне мектеп оқушылары мен студенттерге беріледі. Ойтолғау жазу арқылы адам өз ойларын жүйелеп, нақты дәлелдер келтіруге дағдыланады.
Ойтолғаудың құрылымы
Кез келген ойтолғау үш негізгі бөлімнен тұрады:
- Кіріспе
- Негізгі бөлім
- Қорытынды
1. Кіріспе бөлім
Кіріспе бөлімде оқырманды қызықтырып, тақырыптың мәнін түсіндіру керек. Бұл бөлімде:
- Жазылатын тақырып таныстырылады.
- Тақырыптың маңыздылығы көрсетіледі.
- Ойтолғаудың басты ойы (негізгі тезис) анықталады.
Мысалы, егер ойтолғау “Білімнің маңызы” тақырыбында жазылса, кіріспеде білімнің жеке адам мен қоғам үшін қаншалықты маңызды екені жайлы қысқаша айтылады.
2. Негізгі бөлім
Бұл бөлімде ойтолғаудың басты мазмұны беріледі. Негізгі бөлімде:
- Тақырыпты ашатын дәлелдер мен мысалдар келтіріледі.
- Автордың жеке пікірі мен тұжырымдары нақты дәлелдер арқылы бекітіледі.
- Өмірден алынған немесе әдеби шығармалардан алынған мысалдар қолданылады.
Маңызды: Негізгі бөлім бір ғана абзацтан тұрмауы тиіс. Әр жаңа ой немесе дәлел бөлек абзацпен жазылады.
Мысалы, егер тақырып “Тіл – ұлттың жаны” болса, негізгі бөлімде:
- Тілдің мәдениетпен байланысы.
- Ана тілінің сақталуының маңызы.
- Қазақ тілінің қазіргі қоғамдағы рөлі туралы дәлелдер келтірілуі мүмкін.
3. Қорытынды бөлім
Қорытындыда негізгі ой қайталанып, жинақталып беріледі. Бұл бөлімде:
- Автордың түйін ойы айтылады.
- Ойтолғаудың басты тұжырымы жасалады.
- Оқырманға ой тастайтын немесе сұрақ қалдыратын сөйлемдермен аяқтауға болады.
Мысалы, “Егер әрбір адам өз тілін қадірлесе, болашақ ұрпақтың ана тілінде еркін сөйлеуіне жол ашылады” деген сияқты түйін оймен аяқтауға болады.
Ойтолғау жазудағы маңызды кеңестер
Жүйелі ойлау: Ойтолғауды жоспарлау маңызды. Алдымен тақырып бойынша негізгі ойларды анықтап алыңыз.
Тақырыпты терең түсіну: Тақырыпты толық түсінбей, ойтолғау жазу қиын. Сол себепті алдын ала зерттеу жүргізу керек.
Тыныс белгілерін дұрыс қою: Ойды дұрыс жеткізу үшін тыныс белгілерінің рөлі зор. Жазбаңыз оқуға ыңғайлы болу үшін сөйлемдерді ұзақ қылмаңыз.
Көркем тіл қолданыңыз: Көп қайталанатын сөздерден аулақ болып, әдеби стильді пайдалану керек.
Жеке пікірді дәлелдеу: Жай ғана пікір айту жеткіліксіз, оны нақты мысалдармен бекіту қажет.
Ойтолғау жазуда жиі кездесетін қателіктер
Тақырыптан ауытқу – кейде авторлар тақырыптан тыс ойларға кетіп қалады. Мұны болдырмау үшін нақты жоспар құру керек.
Күрделі сөйлемдер мен ұғымдар – тым ғылыми, күрделі терминдерді қолдану ойтолғаудың оқырманға түсінікті болуын қиындатады.
Жалпылама ойлар – дәлелденбеген, негізсіз ойлар оқырманды сендірмейді. Сол себепті әрбір тұжырым нақты мысалмен бекітілуі тиіс.
